کتابخانه مجازی ادبیات

متن عربی این کتاب را احمد بن محمد بن مسکویه (320 ـ 421 هـ.ق) در قرن پنجم تألیف کرده و او می‌گوید که بخشی از سخنان هوشنگ پادشاه پیشدادی ایران با نام «خرد جاویدان بازمانده و فضل بن سهل برخی از آن را نوشته است و ابوعثمان جاحظ که خود جامع جاویدان خرد بوده، گفته است که بخشی از این کتاب را حسن بن سهل از فارسی به عربی برگردانده است. اما ابن مسکویه در قرن پنجم، حکمت‌های هند و روم و یونان باستان را به این کتاب افزوده و همان را نیز به اخبار و احادیث پیامبر و علی (ع) آراسته و از عرفا و حتی متصوفه سخنانی را نقل کرده و تألیفی کامل و جامع در حکمت عملی از خود به یادگار گذاشته که افزون بر ارزش فرهنگی ـ تاریخی از نظر فصاحت و بلاغت از متون باارزش قرن پنجم هجری است. متن فارسی شیرین این کتاب را تقی‌الدین محمد شوشتری در قرن یازدهم هجری از زبان متین عربی برگردانده است. تقی شوشتری در درباره نورالدین محمد جهانگیر غازی پادشاه هند می‌زیسته و به فرمان وی این کتاب را ترجمه کرده است.

ناصر خسرو در مقدّمه کتاب فصلى (اندر ذکر سبب تصنیف این کتاب و نام او) آورده ، در پایان گوید: «امیر بدخشان .... قصیده‌اى را که گفته بود خواجه ابوالهیثم ..... ـ و بخطّ خویش نبشته بود اندر آخر آن نسخت که «این را از حفظ خویش نبشتم» -نزدیک من فرستاد و از من اندر خواست.... تا سؤالاتى که اندر آن قصیده است بنام او حلّ کرده شود». و ناصر نیز براى اجابت درخواست امیر بدخشان بتصنیف کتاب حاضر پرداختم. در فصل مذکور مؤلّف گوید  : «و چو بنیاد این کتاب بر گشایش مشکلات دینى و معضلات فلسفى بود، نام نهادم مر این کتاب را «جامع الحکمتین»، و سخن گفتم اندرو با حکماء دینى بآیات کتاب خداى تعالى و اخبار رسول او علیه السّلام، و با حکماء فلسفى و فضلاء منطقى ببرهانهاء عقلى و مقدّمات منتج مفرّج، از آنچ حکمت را خزینه خاطر خاتم ورثة الانبیاست - علیهم السّلام - و شمّتى از حکمت نیز اندر کتب قدماست». پس مراد مؤلّف از تسمیۀ کتاب آنست که آن حاوى مباحث حکمت دینى و فلسفۀ یونانى است. در پایان جامع الحکمتین درباره سال تألیف این کتاب آمده: «و این کتاب را. . . ساخته است. . . ابو معین ناصر بن خسرو. . . اندر سال چهار صد و بیست و دو!» و در خاتمه رساله مختصر کتاب حاضر نیز همین عبارت تکرار شده است. جامع الحکمتین مشتمل است بر یک دیباچه و 34 فصل . ناصرخسرو در فصل اول سبب تصنیف کتاب و نام آن و در فصل دوم قصیدة ابوالهیثم، در فصل سوم اثبات صانع و توحید او را بنا بر اقوال فلسفی و کلامی و دینی آورده است و در باقی فصول کتاب، جز فصل پایانی، در پاسخ به پرسش‌های مذکور ــ نه به همان ترتیبی که در قصیده آمده ــ گاهی یک یا دو و گاه چندین بیت را که مشتمل بر سؤالات متعدد است نقل کرده و برای هریک به دو شیوه جداگانه پاسخ داده است؛ یکی مطابق آرای فیلسوفان یونان باستان نظیر ارسطو و افلاطون (بدون اشاره به آرای فیلسوفان مسلمان مانند فارابی و ابن سینا) و دیگری بنا بر اندیشه کسانی که به نظر وی مورد تأیید خاندان پیامبر اکرم بودند مانند فاطمیان قاهره که وی مدعی نمایندگی آنها بود.

«دفترچه معنوی» بزرگ‌ترین راهنمای تاریخ مکتوم بشر و تمام جهان‌ها در این کیهان است. این کتابی است منحصربه‌فرد در افشای تاریخ پیشرفت معنوی بشر و نیز کتابی است صادق در بحث‌های بی‌پروا در ارتباط با صورت معاصر جهان‌بینی باستانی اکنکار که به عنوان حقیقت زندگی معنوی، بار دیگر در این جهان در حال ظهور است. در این کتاب مطالعه‌ای از خط معنوی استادان حق از ابتدای تاریخ این جهان را دربر می‌گیرد.