تاریخ جراید و مطبوعات گیلان در پنج دوره قابل بررسی است. مطبوعات گیلان در مقابل تحولات سیاسی، اجتماعی کشور روزی را با دشمن داخلی رویارو بودند و روز دیگر که قصد مبارزه با همدستی خانمانبرانداز دو دولت خارجی روس و انگلیس را داشتند، ناگزیر از صبر و مماشات شدند. در سومین دوره، این مطبوعات که یارای مقابله با دولت را نداشتند، به آگهینامههایی از اسناد و اوراق املاک مردم تبدیل شدند. در چهارمین دوره پراکندگی اهداف و روشها آنها را از موفقیت ممکن دور کرد. این کتاب که تاریخ 155 نشریه را تا آغاز انقلاب اسلامی دربر میگیرد، روشنگر افکار و عقایدی است که مردم گیلان طی حدود 60 سال تا آغاز انقلاب اسلامی از خود بروز دادهاند.
این کتاب در سه جلد به تاریخ، فرهنگ، ادبیات، جغرافیا و دیگر مسائل مربوط به گیلان میپردازد. نویسندگان این مجموعه زیرنظر ابراهیم اصلاح عربانی در جلد اول درباره سیمای طبیعی و زمینشناسی، آبوهوا، منابع و مصارف آب، جغرافیای تاریخی، باستانشناسی، بناهای تاریخی، نقش و تصویر و ... سخن گفتهاند. در جلد دوم از مباحثی چون تاریخ گیلان، نقش گیلان در انقلاب مشروطه، گویش گیلکی، نهضت جنگل، شاعران پارسیگوی و گیلکیسرا، مشاهیر گیلان و ... سخن گفته شده است. در جلد سوم نیز این مباحث مطرح شدهاند: صنایع دستی، مردمشناسی و فرهنگ عامه، آموزش و پرورش، جنگلها، مراتع، باورهای عامیانه، چهره مطبوعات، چاپخانهها و .... .
قدمت روزنامهنگاری در ایران حدود 150 سال و عمر مطبوعات گیلان که نقشی حساس و پویا در روند تحول مطبوعات ایران داشت، نزدیک به صد سال است. اولین گام را گیلان در این رهگذر به سال 1286 شمسی با انتشار «خیرالکلام» برداشت. فصل اول این کتاب به تاریخچه چاپ و چاپخانه در گیلان اختصاص داده شده است. در فصل دوم و سوم از مطبوعات به عنوان رسانه اجتماعی یاد شده و با تشریح ادبیات دوران مشروطه، ویژگیهای ادبی مطبوعات گیلان برشمرده شده است. در فصلهای چهارم و پنجم و ششم مطبوعات گیلان از آغاز تاکنون در سه مقطع زمانی (از آغاز تا دوره پهلوی، از دوره پهلوی تا انقلاب اسلامی، از انقلاب اسلامی تاکنون) مورد بحث قرار گرفته است.
مهستی گنجوی از شاعرانی است که، در ادوار گوناگون تحول ادبی و فرهنگی، همواره به نوعی از جایی خودنمایی و نام و شعر خود را در خاطره ادب دوستان بیدار میکند.هر چند از زندگی این شاعر اطلاعات تاریخی دقیقی در دست نیست، بسی داستانها در باره زیروبم زندگی او ساخته و پرداخته شده است. گفتهاند که از زادگاه خود گنجه، راهی قلمرو سلطان سنجر سلجوقی شد و در جوانی به دربار سنجر راه یافت و پس از اسارت سنجر در سال ۵۴۸ به دست ترکمانان غز یا پس از فوت سنجر در سال ۵۵۲، به گنجه بازگشت و در آنجا با امیراحمد، پسر خطیب آن شهر ازدواج کرد و تا پایان عمر در گنجه به سر برد و در همان شهر درگذشت. این مجموعه دربردارنده اشعاری است از این شاعره قرن پنجم و ششم هجری به انضمام شرح زندگینامه او .در کتاب حاضر برخی از این نوشتهها را درباره شاعر میخوانیم: جستاری در زندگانی مهستی، حکایت سلطان سنجر و مهستی، حضور دیگران در آثار مهستی و دیدگاههای اجتماعی، سبک گفتار مهستی. اشعار کتاب در قالب رباعی، غزل و قطعه است و در بخش تعلیقات و استدراکات، معانی واژهها و ترکیبهای دشوار آمده است.