تاریخ بیهقی شاهکار نثر فارسی و نمودار عالی و درخشان تاریخ نویسی است و از ذخائر گرانبهای زبان فارسی بشمار میآید و از هر جهت بینظیر است. این کتاب اولین بار به سال 1862 م به کوشش خاور شناسان انگلیسی در کلکته به چاپ رسید و از سال 1305 تا 1333 کتاب توسط ادیب پیشاوری تصحیح شده و سعید نفیسی بر اساس این تصحیح آن را در سه جلد منتشر کرده است. اما تصحیح منقح و انتقادی با حواشی سید احمد ادیب پیشاوری در سال 1324 به کوشش دکتر غنی و فیاض انتشار یافت ولی با اینکه ادیب پیشاوری و سعید نفیسی و دکتر فیاض و محققان دیگر اعلام تاریخی و جغرافیایی تاریخ بیهقی را روشن ساخته و در آن پژوهش کردهاند باز هم مبهم و بدون شرح مانده و نیازمند تحقیق کاملتر است. کار تحقیقی جامع و دقیق آقای دکتر سید احمد حسینی کازرونی با توجه به همه آن تحقیقات، مشکلات زیادی را حل میکند و به پرسش های گوناگون درباره اعلام تاریخ بیهقی پاسخ میدهد.
موضوع کتاب حاضر در مورد زندگی نامه امیر عنصرالمعالی کیکاووس نویسنده کتاب قابوسنامه تالیف غلامحسین یوسفی که توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است.
صدرالدین محمدبن ابراهیم بن یحیی شیرازی که به صدرای شیرازی و ملاصدرا و صدرالمتالهین نامبردار است از فیلسوفان جامع و صاحب نظر روزگار صفوی است و او اگرچه در کتابهای خود به ویژه در اسفار روش جمع و گرد آوردن نوشته های دیگران را پیش گرفته بود ولی خود او هم در مبحث تعقل و خیال و مثل و حرکت و حدوث عالم و نفس و معاد رای و پندار خاصی دارد که از خود او است و کتر در آثار دیگران دیده می شود. آثار مسلم صدرای شیرازی بر روی هم به چهل کتاب و رساله و مقاله و نامه می رسد که جز سه اصل همه به عربی است و اینک آنها را میشناسم. گذشته از آنها نام 18 اثر است که در فهرستها و سرگذشت نامه ها از آنها یاد شده و برخی از انها باید از صدرالدین محمد دشتکی شیرازی و برخی از پسر خود صدرا باشد و برخی هم گویا نام دیگر رساله های خود صدرای شیرازی است و برخی را هم من چون نسخه انها را ندیده ام نتوانسته ام درباره آنها داوری کنم همه اینها پس ازیاد کردن آثار صحیح شیرازی بنام آثار منحول و مشکوک برشمرده میشود.
این کتاب، پژوهشی است در واژگان، افعال و امثال، اصطلاحات درگاهی و دیوانی و ویژگیهای طبقاتی، لغات و ترکیبات، آیات و احادیث، اعلام تاریخی و جغرافیایی، امثال و حکم، به همراه حوادث جریانهای زمان نویسنده و نقشههای جغرافیایی تاریخی تاریخ بیهقی. بیشترین بخش کتاب به شرح بیش از 1200 علم جغرافیایی، تاریخی و اشخاص تاریخ بیهقی اختصاص داده شده است.
کتاب تاریخ بیهقی که از امهات کتب منثور فارسی به شمار میرود از جمله کتب ادبی و تاریخی ارزشمندی است که از دوران غزنویان به یادگار مانده است. تاریخ بیهقی، داستانی است مطول به درازای حکومت غزنویان، پر از لطافت و ظرایف، نکات تاریخی و جغرافیایی، علمی و ادبی، تحقیقی و پژوهشی، کلیات دقائق و لحظهها، مالامال از عواطف انسانی و بشردوستانه، دائرهالمعارفی است به پهنای گذرای حیات مردمی که در یکی از پرآشوبترین دوران تاریخی ایران میزیستهاند. حقایقی است آشکار از کشمکشهای دولتیان و طبقات مختلف اجتماعی ایران در عصر غزنوی، همراه با برخورد ملیتها، فرهنگها، زبانها، آداب و رسوم، آیین و عقاید گوناگون و آرای مذهبی و دینی در دوران حکومت ترکان شرقی و قلدری حکمرانان و امیران و ملوکالطوایف مستقر در این سرزمین پهناور