کتابخانه مجازی ادبیات

بدائع الحكم، اثر على بن عبدالله زنوزى است كه در آن، به هفت پرسش فلسفى درباره واجب‌الوجود و صفات او مانند علم و... پاسخ علمى و تحقيقى داده است. افزون بر ارزشمندى جواب‌هاى عالمانه مؤلف، اين اثر از آن جهت كه آخرين متن فلسفى است كه يك حكيم اسلامى در آستانه وقوع انقلاب مشروطيت نوشته و از سوى ديگر شايد اولين متنى است كه به فلاسفه غربى نظير كانت، لايب نيتز و... توجه كرده، از نظر تاريخ فلسفه و سير تحولات فلسفه اسلامى حايز اهميت است. «بدائع الحكم» به سال 1307ق، تأليف و هفت سال بعد براى اولين بار منتشر شده است. تصحيح اين اثر را آقايان محمدجواد ساروى و رسول فتحى مجد به سامان رسانده‌اند. كتاب حاضر از مقدمه مصححان و مقدمه نویسنده و متن اصلى تشكيل شده است. نویسنده، مقدمه كتابش را اين‌گونه زيبا آغاز كرده است: خدايى را ستايش كنيم و پرستش، كه هستى و بودش را آلايش نيستى و نابودى نيست؛ پس يكتا و بى‌همتا و زنده و دانا و بينا و شنوا و گوياست. بايسته گوهر پاکش را وابستگى و پيوستگى و آميختگى، شايسته و بجا نيست و پاکيزه بودش را، تيرگى و افسردگى و كشيدگى و اندازه و جاى و سوى و روزگار و پذيرش، روا، نه؛ كه درياى شاداب هستى‌اش را نه كرانه بود و نه پاياب.

کتاب حاضر ترجمه فارسی رسالة التصور و التصدیق صدرالدین شیرازی، مشهور به ملاصدرا، است. مهدی حائری یزدی، فیلسوف معاصر ایرانی، ضمن ترجمه این رساله به شرح انتقادی آن نیز پرداخته است. مبحث «تصور و تصدیق» یکی از مباحث اصلی در منطق به‌شمار می‌آید و منطق‌دانان مسلمان در آثار خود به تفصیل به چیستی و اقسام آن پرداخته‌اند. همچنین این مبحث نگرش‌های اندیشمندان مسلمان در باب شناخت و کیفیت آن را نیز انعکاس می‌دهد. شاید این دو ویژگی، سبب شده است تا مترجم افزون بر ترجمة رسالة ‌التصور و التصدیق شرحی انتقادی نیز بر آن بنگارد. ترجمه کتاب تصور و تصدیق به‌عنوان «متن» کتاب قرار گرفته و دیدگاه‌های شارح کتاب در «پانوشت» مطرح شده است. نکته جالب توجه این است که شارح محترم کوشیده است تا دیدگاه منطق‌دانان معاصر را نیز ذیل مباحث مرتبط مطرح کند. برخی از مبحث کتاب عبارتست از: اندر رسیدن و گرویدن، تفاوت میان علم حضوری و حصولی، تقسیم علم به تصور و تصدیق، هستی تصور و تصدیق، فرق میان تصدیق و حکم، و تفسیر معیت در سخن ابن‌سینا.

کسر اصنام الجاهلیة، کتابی است به زبان عربی از صدرالدین شیرازی در رد تصوف دروغین. برخی نام آن را کسر اصنام الجاهلیة فی کفر جماعة الصوفیة دانسته‌اند. با این حال خود مؤلف در دیباچۀ کتاب، آن را کسر اصنام الجاهلیة نامیده است. مؤلف این کتاب، صدرالمتألهین شیرازی است. او که در علوم عقلی و نقلی، تخصص و تبحّر داشت، در سال ۹۷۹ق به‌دنیا آمد و پس از تحصیل مباحث مقدماتی علوم دینی، در اصفهان به درس بهاءالدین محمد عاملی حاضر و در درس فقه و اصول وی شرکت کرد. پس از آن، در درس سید محمدباقر استرآبادی حاضر شد و مباحث فلسفی را به صورت تخصصی از وی فرا گرفت. ملاصدرا که در فلسفه به آخوند مشهور است، در کنار تحصیل علوم دینی و فلسفه، به پایه ریزی نظامی فلسفی به نام حمکت متعالیه همت گماشت؛ فلسفه‌ای که از عقل، نقل و شهود استفاده می‌کند. انگیزۀ ملاصدرا از تألیف این کتاب، دفاع از دین در برابر ورود عقاید باطل و آگاه ساختن مردم از حیله‌گری عده‌ای است که به دروغ خود را در جایگاه اولیا نشانده‌اند. این کتاب مشتمل است بر یک مقدمه، چهار فصل و یک خاتمه. مقدمه این کتاب «درباره اموری است که برای شناختنِ افرادی که کرامت و فضیلتی افزون بر سایر مردم دارند، آگاهی یافتن از آنها واجب است». فصل اول: اهمیت شناخت خدا. فصل دوم: هدف از عبادت. فصل سوم:جایگاه مقربان. فصل چهارم: مذمت دنیا