مرگ تیمور در سال 807 هجری، سده‌ای را آغازید که با بر تخت‌نشینی صفویان در سال 907 هجری پایان یافت. در این سده، در پاوه خاوری گیلان چند فرمانروایی بر پا بود که توانمندترین‌شان «کیاییان» بودند. نیمی از دوران فرمانروایی این خاندان در دوران هیاهو و چند پارچگی و نیم دیگر در دوران یکپارچگی ایران در عصر صفویان بود. از نیمه دوم دوران کیایی، چند کتاب، نگاشته تاریخ‌نگاران عصر کیایی بر جا مانده که «تاریخ خانی» نوشته «علی بن شمس‌الدین لاهیجی»، از آن جمله است که در بردارنده تاریخ چهل ساله گیلان از سال 880 تا 920 هجری قمری است. کتاب حاضر، متن این تاریخ است که از روی نسخه «نیکلای خانیکوف»، تصحیح و تحشیه شده است.از مؤلف کتاب اطلاعی در دست نیست جز آنکه کتاب خود را به فرمان سلطان خان احمدخان گیلانی نوشته است. تاریخ خانی در باره تاریخ گیلان در زمان سلاطین کیایی گیلان، و ظاهراً دنباله کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان، تألیف ظهیرالدین مرعشی است. تاریخ خانی مشتمل است بر مقدمه و سه باب. باب اول در ۴۴ فصل درباره حوادث سالهای ۸۸۰ تا ۹۰۹ است، یعنی اواخر حکومت سلطان محمد، فوت او و جانشینی کارکیا میرزاعلی، جنگ منجیله دشت، فتح قلعه طارم و حوادث دیگر. باب دوم در شش فصل در باره سلطنت سلطان حسن و عزل و قتل میرزاعلی و کشته شدن سلطان حسن است. باب سوم شرح سلطنت سلطان خان احمدخان گیلانی است. تألیف تاریخ خانی در ۹۲۱ آغاز شده و در ۹۲۲ به پایان رسیده است. نثر کتاب پیچیده و مصنوع، و آمیخته با اشعار فارسی و عربی و آیات قرآن کریم است. لغات مغولی مانند «توشمال » و «ایلغار»، ترکیبات گیلکی مانند «عموپسر» و «زن پسر»، واژه‌های عامیانه مانند «اِجْدِها» (اژدها) در کتاب به کار رفته است که از دیگر خصوصیات نثر آن به شمار می آید.

منابع مشابه بیشتر ...

6629154865673.jpg

خطابه آقای سیدحسن تقی زاده مشتمل بر شمه ای از تاریخ اوائل انقلاب و مشروطیت ایران

سیدحسن تقی زاده

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

661e8efb00522.jpg

جغرافیای تاریخی و تاریخ لرستان

علی محمد ساکی

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.