هر سفر دل بستنی است و دل کندنی که یکی از پی دیگری میآید و همین تسلسل و تداوم دلبستنها و دلکندنهاست که شورانگیزی سفر را موجب میگردد. خصوصیت دیگر سفر آن است که در ورای تازگیهایش مینماید که تازهای نیست؛ با همه تفاوت اقلیمها و منظرهها، طبیعت همهجا به هم شبیه است و انسانها نیز به هم شبیهاند، هر چند در زبان یا سیما یا رنگ پوست متفاوت باشند. این کتاب دربرگیرنده یادداشتهای سفر استاد اسلامی ندوشن است که از سفرهای خود به افغانستان، دانمارک، ترکیه، پاریس، نیشابور، اصفهان، لندن، ایتالیا و بلغارستان به نگارش درآوردهاند. اطلاعات تاریخی و ادبی و فلسفی که در لابلای سطور کتاب نهته است، از آن چیزی فرای یک صرفا سفرنامه ساخته است که خواننده را در سیری تاریخی و فرهنگی به ماورای آنچه اکنون در آن سرزمین هست میبرد.
منظور از گردآوری این مجموعه آگاهی از وضع و حال اکثر نیاکان زحمت کش و ستم کش و بردبارمان است که حدود سه هزار سال در این سرزمین عمر گذرانده و بارها و بارها با هزاران گونه سختی و فلاکت و جان کندن در حفظ و نگهداری آن کوشیده اند تا توانسته اند آن را به ما برسانند و ما نیز دریابیم که بازماندگان چه کسانی هستیم و چه امانتی را تحویل گرفته ایم و بنابر شرایط و اوضاع و احوال این روزگار چگونه آن را به آیندگان بسپاریم...
کتاب حاضر که با یادداشت استاد سعید نفیسی آغاز می شود و با نمونه ای از کارهای تحقیقی سخنور هنرشناس دکتر خانلری پایان می پذیرد مجموعه ایست مشتمل بر نمونه هایی از تحقیقات و تتبعات ادبی و تاریخی دانشمندان سی سال اخیر (کتاب در سال 1330 منتشر شده است) با عنوان نثر فارسی معاصر که منتخباتی از بهترین آثار مورخین و محققین نامی ایران از صدر مشروطیت تا معاصر را شامل میشود
به منظور شناساندن نقش هنر اصفهان در تمدن جهان و نشان دادن آثار هنری مختلفی که در موزههای گوناگون جهان و مجموعههای خصوصی افراد نگهداری میشود، کتاب «شاه عباس و هنرهای اصفهان» نوشته آنتونی ولش ترجمه شده است. در ادامه دو نوشته آموزنده و زیبای زندهیاد محیط طباطبایی و دکتر اسلامی ندوشن آورده شده که درباره سهم اصفهان در فرهنگ جهان و بهار در اصفهان است. در پایان نیز با استفاده از جزواتی که اداره کل باستانشناسی و فرهنگ عامه درباره آثار تاریخی اصفهان منتشر کرده بود، شرح مختصری درباره یکایک آثار تاریخی اصفهان تهیه و به آخر کتاب افزوده شده است.
این کتاب شامل دو بخش است؛ نخست گزیدهای از داستانها و تمثیلها، دوم دستچینی از مضامین اصلی کتاب در چهارده فصل که مجموع آنها «جهانبینی» مولانا را نمایندگی میکنند؛ چون در مثنوی مقداری تکرار و تفصیل هست، این «گزینه» کاری که کرده، آنها را به تعدیل آورده، با این کوشش و دغدغه خاطر که به مجموعیت اندیشه مولانا خدشهای وارد نیاید. در این گزینش سه شاخص مدنظر بوده است: اول شعرهایی که از لحاظ بلندی فکر و رسایی بیان جای حرف نداشتند؛ دوم شعرهایی که به نوعی مبین شخصیت و جهانبینی مولانا بودند؛ سوم شعرهایی که کمک میکردند به شناخت جنبههای متضاد اندیشه مولوی.