این کتاب با اتکا به آثار کسروی و بررسی آرای وی در باب اقتصاد و جامعه و دین و خرد و آموزش و پرورش و .... شیوه اندیشه او را درباره سیاست شرح میدهد. نخست فرازونشیب زندگی کسروی در سه دوره از 1269 تا 1299 یعنی از تولد تا سیسالگی، از 1299 تا 1309 که دوران اشتغال او در مشاغل دولتی است، و از سال 1309 تا 1324 که دوره اوج بینش انتقادی کسروی و سرانجام پایان زندگی اوست. مبانی فکری کسروی و نظریات او در باب اقتصاد، حقوق سیاسی زن، آموزش و پرورش، تجدد فکر دینی، منشأ و غایت حکومت، حکومت جهانی، مکتبها و مسلکهای سیاسی، مسئله شرق و غرب، از مباحث اساسی این کتاب است.
در این کتاب برخی دیدگاههای"احمد کسروی" در باب مسائل اجتماعی و فلسفی دین، همچنین مفهوم و شیوههای رستگاری بازگو شده است .عناوین برخی مباحث کتاب بدین قرار است : "دین برآشفته و هم سست گردیده"، "دین چیست و برای چیست"، "آفریدگار"، "راه دین و راه دانش جداست"، "جان و روان"، "مردان خدا"، "زردشت و مانی"، "پاکدینی"، "فلسفه"، "صوفیگری"، "خراباتیگری"، "آیین زندگی" و "آموزگاران و فرهیختاران".
در ادب گذشته ما جز در موارد انگشت شمار شیوه تذکره نویسی بود و تذکره نویسان به کلی گوئی هائی درباره شاعران و نویسندگان می پرداختند که به هیچ روی روشنگر دگرگونی های اجتماعی و روانی نمی شد. و پرده از سیمای آفرینش های هنری بر نمی گرفت. روشن است که این کلی گویی منصوب به عوفی نیست. اذکره های دوران صفویه و قاجاریه نیز پر است از همین قماش تعارف ها. و چنین است نوشته های قزوینی و پیروان او که در پهنه لغت و معنی واژه ها سیر می کنند و نمی توانند پژوهش ادبی و تاریخی را در معنی درست واژه دریابند. امروز باز می توان نمونه های جدید این تذکره نویسی را در نوشته های دبیر سیاقی. محمد جعفر محجوب و احمد علی رجائی و .. یافت که توانایی بازسازی و شناخت و شناساندن اندیشه های فردوسی و خیام و مولوی و حافظ را ندارند. و چندین صفحه سیاه می کنند بی انکه نکته تازه ای درباره ای نام آوران پهنه ادب و هنر گفته باشند. سید احمد حکمآبادی که بعدها نام خانوادگی کسروی را برگزید، تاریخنگار، زبانشناس، پژوهشگر، حقوقدان و اندیشمند ایرانی بود. وی استاد ملیگرای رشته حقوق در دانشگاه تهران و وکیل دعاوی در تهران بود. احمد کسروی در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۲۴ و در سن ۵۷ سالگی، چشم از جهان فرو بست. احمد کسروی در حوزههای مختلفی همچون تاریخ، زبانشناسی، ادبیات، علوم دینی، روزنامهنگاری، وکالت، قضاوت و سیاست فعالیت داشت. آثار احمد کسروی بالغ بر ۷۰ جلد کتاب به زبانهای فارسی و عربی میشوند. از مهمترین آثار کسروی میتوان به دو کتاب تاریخ مشروطهٔ ایران و تاریخ هجده سالهٔ آذربایجان اشاره کرد که از مهمترین آثار مربوط به تاریخ جنبش مشروطهخواهی ایران میشوند و تا به امروز «مرجع اصلی» محققان پیرامون جنبش مشروطیت ایران بوده است. آذری یا زبان باستان آذربایجان، برای نخستین بار این نظریّه را مطرح کرد که زبان تاریخی منطقهٔ آذربایجان قبل از رایجشدن زبان ترکی آذربایجانی که مورخان از آن به نام «آذری» یاد کردهاند، زبانی از خانوادهٔ زبانهای ایرانی بودهاست. این نظریه هنوز مخالفانی میان قومگرایان دارد، اما در نزد زبانشناسان دنیا به صورت عام پذیرفته شده است.
این کتاب مختصر، برگزیده ای است از کتاب سیاست نامه نوشته خواجه ابوعلی حسن نظام الملک با موضوع، آیین فرمانروایی و کشورداری و اخلاق و سیاست پادشاهان پیشین، که نشر فرزان آن را در زنجیره کتابهای "ادب جوان" منتشر میکند. در فراهم آوردن آن، از میان فصلهای پنجاه گانه کتاب، یازده فصل برگزیده شده است؛ نخست، مقدمه هر فصل که دستورهای کلی نظام الملک درباره سیاست و اجتماع و آیین کشورداری است ، آنگاه حکایتی گزین در پی آن مقدمه آورده شده است. این برگزیده بر پایه کتاب سیرالملوک (سیاست نامه) به اهتمام هیوبرت دارک فراهم شده و هرجا که در متن ابهامی دیده شده به سیاست نامه، به تصحیح شادروان عباس اقبال آشتیانی و سیاست نامه به کوشش آقای دکتر جعفر شعار نیز مراجعه شده است.
این کتاب مختصر، برگزیدهای است از کتاب «سیاستنامه» نوشته خواجه ابوعلی حسن نظام الملک. در فراهم آوردن آن از روش شناختهشده کسانی که پیش از این برگزیدهای از «سیاستنامه» فراهم آوردهاند عدول شده، یعنی به آوردن حکایتهای منفرد به دلیل مایه ادبی یا شیرینی مطلب بسنده نشده، بلکه از میان فصلهای پنجاهگانه کتاب، یازده فصل برگزیده شده است؛ نخست مقدمه هر فصل که دستورهای کلی نظامالملک درباره سیاست و اجتماع و آیین کشورداری است آمده، آنگاه حکایتی گزین در پی آن مقدمه آورده شده است.