کتابخانه مجازی ادبیات

شاه طهماسب در سال 930 ق. در قزوین، که پایتخت بود، بر تخت سلطنت نشست. بزرگترین گرفتاری سلطنت او ازبکان بودند که در مشرق کشور تاخت و تاز و قتل و غارت می کردند. شاه طهماسب بارها برای سرکوب آنان به خراسان لشکر کشید، و هر بار که در سر راه خود به تهران می رسید در آنجا اردو می زد و به استراحت و شکار و نیز زیارت حضرت عبدالعظیم و حضرت حمزه می پرداخت. در سال 944 ق. که از هرات باز می گشت، چند روزی در تهران اقامت کرد و «حکم به گرفتن شاه قوام الدین نوربخش، که از اکابر سادات عراق بود، نموده به قزوین رفت» . تهران به سبب نزدیکی به قزوین، داشتن دار و درخت بسیار، برخورداری از شکارگاههای مناسب و مخصوصا نزدیکی به حضرت حمزه – که صفویان او را نیای خود می دانستند- توجه شاه طهماسب را جلب کرد. به قول اعتمادالسلطنه: این شهر که الآن مقر خلافت عظمی است در زمان شاه طهماسب صفوی این شاه اسماعیل به واسطه کثرت میاه و اشجار و مکانتی که داشت، محل توجه شده، شاه طهماسب در سنه نهصد و شصت و یک حکم کرد بارویی دور او بنا نمودند که شش هزار گام دوره او بود، و به عدد سوره مبارکه قرآنی صد و چهارده برج برای بارو قرار دادند و در هر برجی یک سوره از سوره قرآن مجید دفن کردند و چهار دروازه برای شهر ساختند و خندق دور بارو اتصال یافت به اراضی رَمْل زار... . چهار دروازه که اعتمادالسلطنه بدانها اشاره کرده است عبارت بوده اند از: 1. دروازه حضرت عبدالعظیم یا دروازه شاه عبدالعظیم که در جنوب تهران آن زمان و در خیابان مولوی امروز، در محل اتصال بازار به میدان مولوی قرار داشت و این بازار را به سبب آنکه به روی جاده حضرت عبدالعظیم باز می شد «بازار حضرتی» و از آنجا که به دروازه می رسید «بازار دروازه» و خود دروازه را به دلیل آنکه به روی جاده اصفهان باز می شد «دروازه اصفهان» می گفتند. 2. دروازه دولاب در مشرق تهران و درخیابان ری، حدود سه راه بوذرجمهویَر و در مدخل بازارچه نایب السلطنه واقع شده بود. 3. دروازه شمیران در شمال شرقی و در خیابان پامنار نرسیده به خیابان چراغ گاز (امیرکبیر) واقع شده بوده است. 4. دروازه قزوین در غرب و در حدود میدان شاپور و مدخل بازارچه قوام الدوله قرار داشته است.... ...در بنای شهر ری اختلافاتی وجود دارد. در کتاب نزهه‌القلوب آمده‌است ری را «شیث بنی‌آدم» بنا نهاده‌است. در مختصر البلدان ابن فقیه بنای ری را به احفاد «بیلان ابن اصبهان بن فلوج بن سام بن نوح» نسبت داده‌است. رابرت کرپرتر، سیاح انگلیسی به پیروی از مؤلف کتاب آثارالبلاد نقل می‌کند «ایرانیان بنای این شهر را به هوشنگ پسر بزرگ کیومرث نسبت می‌دهند.» همچنین مؤلف کتاب هفت اقلیم می‌نویسد: "در بنای شهر ری اختلاف بسیار کرده‌اند بعضی برآنند که ری را راز بن اصفهان بن فلوح بنا کرده و برخی گویند راز بن خراسان ساخته و بعضی نقل می‌کنند هوشنگ و کسانی هم روایت می‌کنند کیخسرو پسر سیاوش. همچنین می‌گویند ری شهری است که پیروز پسر یزدگرد بنا کرد و آن را رام‌فیروز نام نهاد. در فرهنگنامه دهخدا آمده است: بانی ری، راز بن فاروس پسر لواسان و به قولی شیس بنی آدم است. عده‌ای نیز بنای ری را به (روی) از فرزندان نوح و یا ری بن بیلان بن اصفهان بن فلوخ نسبت داده‌اند....