تجسس درباره نامهای روستاها و شهرها، کاری است بسیار با ارزش که نه تنها به فرهنگ دانستنی های افراد جامعه میافزاید بلکه سبب میشود تا قسمتی از گذشته تاریخی و حتی اقتصادی و جغرافیایی سرزمین کهنسال ما و نقاط مختلف آن در ذهن مرور گردد. با تمام کارهایی که در این زمینه در ایران انجام شده است متاسفانه مجموعه کاملی راجع به اسامی مکانها، روستاها و شهرهای ایران وجود ندارد. در فراهم نمودن این مجموعه از کتب و ماخذ مختلف یاری گرفته شده و همچنین در مورد علل نامگذاری هریک از نقاط به جستجو و کاوش پرداخته و مطالب آن گردآوری شده است
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.
موضوع کتاب روشنان فلکی منتخبی است از اشعار و شرح حال شعرای معروف ایران زمین از قرن سوم ه.ق تا عصر حاضر که به کوشش محمدمهدی نوبان و مهرالزمان نوبان در سال 1377 منتشر شده است.
کتاب حاضر در سی فصل بر اساس طبقه بندی حروف الفبا (از الف تا ی) تنظیم یافته است و پس از شرح مختصری درباره مکان مورد نظر، چگونگی اشتقاق زبانی، فرهنگی و اجتماعی آن بازگو شده است. این پژوهش بر پایه گردآوری آثار و منابع گوناگون مدون است و به هیچ وجه از قواعد و قوانین مربوط به فن اشتقاق لغت و به ویژه زبانشناسی استفاده نشده است.