کردان نه تنها از راه پاسداری مرز و بوم ایران و نبرد با دشمنان، مهر درونی خود را به مام میهن نشان دادهاند بلکه از راه نوشتن کتابها و سرودن چامههای فارسی نیز در راه گسترش دادن فرهنگ و زبان فارسی گامهای بلندی برداشتهاند و یادگارهای ارزنده علمی از خود بجا گذاشتهاند. با اینکه در میان کردان بسی سراینده پارسیگوی پیدا شدهاند، ولی افسوس تاکنون درباره آنان چیزی نوشته نشده و بیشتر نوشتههایشان هم با گذشت زمان از میان رفته است. اما باز هم جای خوشبختی است که گروهی از نویسندگان کهن شمهای از سرودههای آنان را در نوشتههای خود آوردهاند و از آنان یاد کردهاند. این کتاب بنا به ماخذ و منابع موثق چاپی و خطی برشته تحریر درآمده است.
در فصل نخست کتاب درباره زیستگاه کردان، زبان کردی، و ادبیات کردی نکاتی مطرح گردیده، سپس تاریخ استان ایلام از اعصار کهن تا دوره حاضر به اختصار بازگو شده سرانجام زندگی و شعر "غلامرضا ارکوازی "بررسی میشود .فصل چهارم کتاب شامل متن انتقادی اشعار اوست و در فصل پنجم، متن اشعار "غلامرضا ارکوازی " با رسمالخط کردی درج میگردد .فصل پایانی کتاب نیز به شرح و ترجمه اشعار اختصاص دارد .
کتاب «کرد و پراکندگی او در گستره ایران زمین» اثر «حیدر بهتوئی» است. این کتاب به تاریخ و فرهنگ مردم کرد در ایران پرداخته و اطلاعات مهمی را در اختیار خواننده قرار میدهد. در معرفی کتاب آمده است: «نویسنده در این کتاب به بررسی چگونگی مواجههی کردها با مسلمانان از ورود مسلمین به مناطق کردنشین تا پایان دورهی امویان میپردازد. در این رهگذر نخست روایات مربوط به منشأ کُردها به نثر درآمده است؛ روایاتی که بر هیچ یقینی استوار نیست و کُردها را جنّ، گریزنده از دست ضحاک، عرب و... دانستهاند. سپس به معرفی اقوام غیرآریایی و آریایی ساکن در مناطق کُردنشین پرداخته میشود و نقش آنها در به وجود آمدن نژاد کرد تبیین میگردد. آنگاه تفاوت نژاد کرد با واژهی تاریخی اکراد (بادیهنشینان) بیان میشود. در ادامه جغرافیای تاریخی مناطق کُردنشین در اقلیمهای جبال، آذربایجان و جزیره بررسی میشود. به دنبال آن اوضاع دینی مناطق کردنشین قبل از ورود مسلمانان با معرفی مهمترین ادیان آن همچون: صائبی، مزدکی، یهودی و... مورد مطالعه قرار میگیرد. پس از آن اوضاع سیاسی آن مناطق در همان دوران تشریح میشود. در پایان، اوضاع سیاسی مناطق کُردنشین از ورود مسلمانان تا پایان دورهی خلفای راشدین مورد بحث واقع میشود. در این مقال به فتوحات مسلمانان در مناطق کردنشین نیز اشاره میشود.»
بزرگان یارسان، اصول و حقایق اعتقادی خود را در آثاری منظوم گردآوردهاند که غالباً در حکم کتب مقدس و محل رجوع قوم است. از بین این آثار پرشمار، «دفاتر» ها و «دوره» های کردی (گورانی) مورد استناد همه پیروان این مذهب است، ولی آثار ترکی («کلام» ها یا «کلامات») و آثار لری مخصوص به پیروان از اهل همان زبآنهاست. مهمترین متن دینی اهل حق "کلام خزانه" یا "سرانجام" نام دارد که در نظر غالب اهل حق در حکم وحی منزل، و تعلیمات آن کامل و بالاترین سند مسلکی و حاکم بر جمیع شئون زندگانی اهل حقها است و مراسم و تشریفات مذهبی و دعاهای یارسان از آن سرچشمه گرفته است. کلام خزانه، مجموعه کتابها و رسالههایی است که در قرن هفتم و هشتم هجری توسط رهبران و بزرگان اهل حق تدوین شده و دارای شش بخش یا جزء است. بخشهای مختلف سرانجام به زبانهای هورامی و لکی و بخش اندکی نیز به گویش لری نوشته شده است. همچنین یارسانیهای آذربایجان کلامهایی به زبان ترکی آذربایجانی دارند که آنها را نیز بخشی از سرانجام به شمار میآورند. سرانجام تاکنون به فارسی یا انگلیسی ترجمه نشده است. تنها ترجمه سرانجام توسط محمد مکری به زبان فرانسوی انجام گرفته و در پاریس چاپ شده است که شامل گزیدهای از دوره پردیوری است.
موضوع کتاب نوروز در میان کردها یک رشته رازها و ریزهکاریهای آموزنده از برگذاری آئین نوروز و چهارشنبه سوری و روز سیزدهم نوروز در میان کردها است که توسط صدیق صفی زاده گردآوری شده است که ایشان نیز از زبان همسرشان که کردزاده هستند و زندگی در میان کردهای روستانشین را تجربه کرده اند و راه و روشهای وابسته به نوروز را همه ساله با چشم خود دیدهاند، بیان میکنند.