این کتاب جمع پریشانی است از: کتابهای علمی و ادبی و ... که برای نخستین بار در موضوع یا موضوعات خاصی تألیف شدهاند؛ منظومههایی که به عنوان «اولینها» به عالم شعر و شاعری تقدیم شدهاند؛ داستانهای منظوم یا منثوری که از قدیمترین زمانها تا روزگار کنونی به عنوان یک «نخستینه» سروده یا نوشته شدهاند؛ ابداعات ونوآوریهای شاعران در حیطه قالب و محتوا؛ کلیاتی که در زمینههای مختلف اجتماعی، هنری، علمی، ادبی، تاریخی، داستانی و .... که در طول «هزاره اول و دوم آهوی کوهی» توسط نویسندگان، شاعران، هنرمندان، ادیبان، دانشمندان و اندیشمندان رخ نموده و به مرحله قبول عام رسیدهاند و بعضاً به عنوان شاهکار شناخته شدهاند. به طور کلی «نخستینههای تاریخ ادب فارسی» از هرگونه ابداع و نوآوری که در زبان و تاریخ ادب فارسی به ظهور رسیده است، سخن میگوید.
این فرهنگ کارنامه متجاوز از یک قرن شعر مکتوب و کتابشناسی شعر پارسیسرایانی است که در گسترده زمانی 120 سال گذشته در ایران یا خارج از مرزهای جغرافیایی آن حیات و حضور داشتهاند و سرودههای آنان در انواع قالبهای کهن و نو و نیز لهجهها و گویشهای گوناگون با مضامین و سبک و سیاق مختلف و به طور مستقل با عناوین: دفتر، مجموعه، منتخب، گزیده، گزینه یا دیوان اشعار چاپ و نشر یافته است. تعداد شاعران صاحب کتاب در این فرهنگ، سههزار و یکصدوسه سراینده با 5735 عنوان مجموعه شعر است.
این فرهنگ کارنامه متجاوز از یک قرن شعر مکتوب و کتابشناسی شعر پارسیسرایانی است که در گسترده زمانی 120 سال گذشته در ایران یا خارج از مرزهای جغرافیایی آن حیات و حضور داشتهاند و سرودههای آنان در انواع قالبهای کهن و نو و نیز لهجهها و گویشهای گوناگون با مضامین و سبک و سیاق مختلف و به طور مستقل با عناوین: دفتر، مجموعه، منتخب، گزیده، گزینه یا دیوان اشعار چاپ و نشر یافته است. تعداد شاعران صاحب کتاب در این فرهنگ، سههزار و یکصدوسه سراینده با 5735 عنوان مجموعه شعر است.
در کنار "انواع ادبی" جدید، همانند "رمان" و "داستان"، "افسانهها" (قصهها، سرگذشتها، حکایتها و ...) را میتوان از انواع ادبی گذشته تاریخ ادب فارسی به حساب آورد. "افسانهها" به آثاری اطلاق میشود که از زبان حیوانات یا به صورت اشعار هجایی برای سرگرمی اطفال سروده شده است یا متضمّن سرگذشت اشخاص واقعی همچون شاعران، عارفان و ... بوده است که رفتهرفته، شاخ و برگ گرفته و با نثری آراسته در خلال کتب تذکره و آثار دیگر درج شدهاند و فراز و فرود زندگی شاعران و ابعاد گونهگون ادبی، فکری، روحی و اخلاقی آنها را نشان میدهند. در این مقاله علاوه بر اشاره به تعاریف افسانه، ویژگیهای اساسی آن از جهات مختلف نقد و تحلیل شده است. این تحقیق در دانشهایی مانند تاریخ ادبیات، سبکشناسی، نقد ادبی، معانی، بیان و بدیع کاربرد دارد و نقاط مبهم و تاریک تاریخ ادبیات را روشن و جزئیات علوم مذکور را بیان میکند.