جلد سوم از متون و اسناد تاریخی ، تاریخ غفاری، موسوم به «حیرت نامه» است که آن را مفقود می پنداشتند. البته مسلم نیست که این جلد آخرین بخش کتاب باشد، چون مولف چندبار به قصد خود در نگارش جلد چهارم اشاره کرده است، اما معلوم نیست که آن را نوشته باشد: «اگر عمری ماند و فراغتی حاصل شود، شروع در نوشتن جلد چهارم بکنم.» از این سخن می توان دریافت که برنامه مولف برای نوشتن خاطرات چندان منظم نبوده است.البته نسخه صفحه شماری تا صفحه ی 500 دارد و سپس مطالب ناتمام مانده و صفحه شمار مجددا از شماره 1 شروع شده است، میرزا محمدعلی خان مطالب خود را همیشه می نوشته و منتظر پایان وقایع نمی ماند: «بر خواننده ی این کتاب پوشیده نباشد که به ذات ذوالجلال قسم است، هر مطلبی که واقع می شود، فورا این دولتخواه نوشته. تصور نفرمایند که پس از وقوع این مطلب، شروع در تحریر این کتاب کردم.». او با توجه به این که در زمره درباریان محمدعلی میرزا در تبریز بوده، علاوه بر شرح ماجراهای دارالسلطنه تبریز، اقدامات بسیاری از رجال درباری و سیاسی تبریز و تهران، همچنین رویدادهای پایتخت و مناطق و ولایات مختلف آذربایجان را بازگو کرده و زد و بندهای درباریان برای رسیدن به حکومت و کنار زدن دیگران را به صراحت نوشته است .یکی از قسمت‌های مهم کتاب، گزارش مفصل واقعه رژی در تبریز و عکس‌العمل درباریان و مردم و روحانیون آن خطه است .محمدعلی غفاری کوشیده است همزمان، وقایع تهران و شهرهای دیگر را به اختصار بازگو نماید. گزیده‌ای از سرفصل‌های خاطرات محمدعلی غفاری بدین قرار است : شرارت طایفه اکراد شاطرانلو، فتنه خوانین نمین و طالش، درباره حاجی میرزا آغاسی و میرزا تقی خان امیرکبیر، برکناری میرزا ملکم خان از مناصب دولتی، تبریز و شورش تنباکو، اوصاف محمدعلی میرزا، خلع امیرنظام از پیشکاری آذربایجان، واقعه رژی در خراسان و رشت و اصفهان، اغتشاش اوضاع آذربایجان، دستخط شاه به تجار و علما درباره رژی، وقایع تبریز در ماه رجب 1309، قضیه طلب امیرنظام، ناخوشی وبا در تبریز، فروش حکومت سراب، گوشه‌ای از اخلاق اعتضادالسلطنه، شورش فوج چهارم، اغتشاش سرحدات آذربایجان، خرابی اوضاع همدان و فارس و فروش حکومت‌ها و مناصب...گفتنی است بخش عمده اسناد کتاب را متن مکاتبات، نامه‌ها و پاسخ نامه‌های رجال سیاسی و درباری این دوره در تبریز تشکیل می‌دهند. اسناد دیوان عدالت عظمی (وزارت عدلیه) :این اسناد مربوط به دوره مظفری است و برای فهم دستگاه قضایی اواخر عهد قاجاری و شیوه صدور حکم و رسیدگی به شکایات و انواع آنها و نقش روحانیون در حل و فصل اختلافات، بسیار مهم است .این بخش شامل متن 93سند و عریضه و دادخواهی است. کتابچه تعدیات عبدالله میرزا حشمت الدوله .این کتابچه عریضه‌ جمعی از اهالی کمره است که با بدشانسی روبه‌رو شده زیرا به هنگام سفر مظفرالدین شاه به فرنگ، به تهران می‌آیند و معطل می‌مانند .این کتابچه تصویری از حکومت استبدادی برخی حاکمان شهرها و شیوه مقابله "رعایا "با آنها به دست می‌دهد . رعایا گاهی می‌توانستند در برابر حاکمان که با درباریان و شاهزادگان ذی نفوذ بهم بسته و تنیده بودند، مقابله کرده و تا حدودی حقوق خود را اعاده نمایند .تمسک مهم آنها در این راه بست نشینی، عریضه نویسی و توسل به علمای دینی بوده است .

منابع مشابه بیشتر ...

65f061d692955.jpg

تاریخ علوم اسلامی (تقریرات)

جلال الدین همایی

تاریخ علوم اسلامی تقريرات استاد جلال‌الدین همایی است در درس تاريخ علوم اسلامى كه توسط خود استاد تنظيم شده است. كتاب تتبعى است در تاريخ علوم اسلامى، و مخصوصا بررسى تأثير ايراني اندر ايجاد نهضت علمى عصر عباسى، همراه با معرفى گروهى از علما و دانشمندان ايرانى كه «مؤلفات آنها در انواع فنون عقلى و نقلى، سرمايۀ معارف اسلامى و پايۀ فرهنگ و ثقافت بشرى اعم از ملل و دول خاورى و باخترى بوده است».عناوين برخى ازمهمترين موضوعات كتاب به اين شرح است: فنون نقلى اسلامى، قرآن و حديث، سرچشمۀ علوم عقلى اسلامى، اولين ترجمه در اسلام، مراكز علوم عقلى در ايران و روم، نمونۀ مدارس ايران قبل از بنياد نظاميه، شش ناحيۀ حوزۀ علمى، مدارس اسلامى،تاريخ علم نجوم و هيئت، تقسيم‌بندى علوم به طريقۀ علما و فلاسفه، فهرست اسامى دانشمندان ايرانى كه در هررشته از علوم و فنون اسلامى صاحب تأليف عمده و اساسى بوده‌اند، ادبا و مترسلان، رياضيات و هيئت، و ارتباط ايرانيان با علوم جديد فرنگى. كتاب فهرست اعلام، شامل نام كسان و كتابها و جايها دارد.

65f0567d3b680.jpg

سیدرضی مولف نهج‌البلاغه

علی دوانی

سید رضی مولف نهج البلاغه کتابی است به زبان فارسی در شرح زندگانی سید رضی، نوشته حجت الاسلام علی دوانی از نویسندگان معاصر. مولف این کتاب را به مناسبت تشکیل کنگره هزاره نهج البلاغه در تهران در سال ۱۳۵۹ ش. به نگارش درآورده است. قرن چهارم هجری، عصر طلایی تاریخ اسلام به شمار می‌رود؛ عصری که دانشمندان بزرگ اسلام، شیعی، سنی، زیدی، اسماعیلی و... و حتی دانشمندان غیرمسلمان در عراق، مصر، سوریه، ایران و دیگر نقاط جهان اسلام، سرگرم درس و بحث و تالیف و تصنیف بودند و مرکز تمام تبادلات علمی، شهر بغداد بود. محمد بن حسین معروف به سید رضی یا شریف رضی در سال 359 هجری در بغداد به دنیا آمد. او از کودکی هوش و استعداد سرشاری داشت و در نهایت با تالیف نهج‌الباغه به امتیاز و شهرتی خاص دست یافت. او در محضر استادانی بزرگ به تحصیل صرف، نحو، قرائت، انساب، حدیث، کلام، فقه، اصول، عروض و... پرداخت به طوری که می‌گویند در بیست سالگی از تحصیل تمامی علوم متداول عصر بی‌نیاز شد. سید رضی در سن 41 سالگی نهج‌البلاغه را تالیف کرد و در سال 406 هجری در سن 47 سالگی درگذشت.