کتاب حاضر تحقیقی است درباره ملوک هرموز و نقش آنها در فعالیتهای اقتصادی و تجاری، نیز تحولات سیاسی و اجتماعی و جمعیتی خلیج فارس .کتاب متشکل از چهار فصل است .در فصل اول تاریخ ملوک هرموز از مهاجرت تا تثبیت با این مباحث بررسی میشود :آغاز تاریخ ملوک هرموز، منشا نژادی ملوک هرموز، تحولات خلیج فارس پس از اسلام تا قرن ششم، مهاجرت اقوام، بررسی وضعیت سیاسی و اجتماعی سواحل عمان، ترکیب جمعیتی و نژادی بخشهای جنوبی، مسیرهای تجاری هرموز تا قرن ششم . در فصل دوم تصویری از تحولات سیاسی و اقتصادی هرموز در قرن هفتم و هشتم هجری فراهم میآید ;سپس تاثیر یورش مغول بر جا به جایی قدرت در کرمان و فارس و اثرات آن بر روند قدرتگیری ملوک هرموز، همچنین علل افول و رکود کیش و جایگزینی هرموز به جای آن به تفصیل بیان میشود .مباحث عمده این فصل عبارتاند از :کرمان و فارس در آستانه یورش مغول، زندگی سیاسی ملوک قدیم هرموز، تلاش رکنالدن محمود قلهاتی برای استقلال، انقراض سلفریان فارس و زمینه کسب استقلال هرموز، استقلال هرموز، مداخلات کرمان و فارس، انتقال پایتخت به جزیره جرون، عصر ملک اسلام دوره اعتلای کیش، ملک عزالدین گردانشاه و مسئله کیش، افول نهایی کیش، فال و خنج نواحی پس کرانهای هرموز، توران شاه اول و بحران داخلی، محمدشاه و روابط با آل مظفر و تیموریان .فصل سوم با عنوان "عصر بحرانهای داخلی "به بررسی تحولات اقتصادی و سیاسی هرموز در قرن نهم پیش از ورود پرتغالیها اختصاص دارد . در این فصل همچنین به جغرافیای تاریخی جزیره و توابع آن در بخشهای ساحلی شمال و جنوب خلیج فارس اشاره میشود .مباحث دیگر این فصل عبارتاند از :جزیره جرون، تبادلات اقتصادی هرموز، ساختار شهری جرون، بیرونات، عمان، بحرین و قطیف، بخشهای ساحلی ایران .در فصل چهارم که "عصر استعمار "عنوان گرفته، به زمینههای سیاسی اقتصادی ورود پرتغالیها به هرموز اشاره میشود، در پی آن، از واکنش نیروهای اجتماعی و سیاسی جزیره در مقابل حضور پرتغالیها سخن میرود، سپس این مباحث مطرح میشود :دلایل عدم حمایت شاه اسماعیل از پادشاه هرموز، چگونگی برخورد نظامهای اجتماعی موثر در این قیامها، بررسی تاثیرات گوناگون حضرو پرتغالیها در اقتصاد هرموز و منطقه، شرایط و دلایل انحطاط اقتصادی و سیاسی هرموز، نحوه توجه ایران به مسائل جنوب در عصر شاه عباس، چگونگی آزادسازی هرموز و نتایج فتح این جزیره از طرف نیروهای ایرانی و ارزیابی نقش انگلستان در این رویداد.
مجموعه حاضر مشتمل است بر، ترجمه پنج مقاله مستقل از نویسندگان و محققان اروپایی که در باره جنوب ایران به نگارش درآوردهاند .عناوین مطالب و مقالات این مجموعه عبارتاند از1 : میرمهنا و هلندیها :نمونههایی از راهزنی دریایی در خلیج فارس اثر ((جان پری))2 . سفرنامه بوشهر از ((جیمز بیلی فریزر))3 . سفرنامه جنوب ایران به قلم ((سرهنگ لوئیس پلی)). 4 گذری به شهر دریاها، اثر ((برادلی برت))5 . سیاست انگلستان در خلیج فارس از ((ملکم یاپ))6 . کارنامه فرهنگی حاج رجب مصلحیان، بازرگان، فرهنگ دوست و بانی چاپ کتاب حاضر همراه با تصاویری از او و آثار خیریه و نامههای تقدیرآمیز به ایشان.
این کتاب شرح مبازرات و حوادث مربوط به خلیج فارس و حماسه ای است از قهرمانان وطن پرست خلیج فارس به نام "..... و ششصد ناوی دیگر". مولف کتاب صادق جلالی است و در سال 1355 توسط انتشارات مرکز تحقیقات به چاپ رسیده است.
این کتاب یکی از نمونههای شاخص و برجسته از نقد و بررسی گزارشهای رسمی انگلیس در اوایل قرن نوزدهم است. نویسنده کتاب با بررسی و مطابقت گزارشها به نتایج جدیدی رسیده است. او با حوصله و دقت بسیار و با جستجو در آرشیوها منتشرنشده انگلیس ضمن ارائه متن کامل گزارشها آنها را با هم مقایسه و تناقضات و دروغنویسیهای آن را آشکار کرده است. افزون بر نقد و بررسی جزءبهجزء گزارشها نویسنده در تلاش برای شناسایی مقاصد و نیات کارگزاران انگلیسی در منطقه خلیج فارس به یافتههای جدیدی رسیده است که آن را در جایجای نوشتههای خود ذکر نموده است.
محمدباقر وثوقی درباره تاریخ لارستان می گوید: "کنکاش و تحقیق جامع در باب تاریخ لارستان و شناساندن نایافته های آن در این مقال نمی گنجد و خود کتابی مستقل با چند مجلد می طلبد، چه پرداختن به تاریخ دو هزار و چند صد ساله این مرز و بوم با همه گستردگی اش و وجود منابع بیشمار تاریخی از نوشته های داخلی و خارجی و اهمیت سیاسی این منطقه در تاریخ و بویژه پس از اسلام، غنای فرهنگی و اجتماعی که در جای جای سنتهای مردمش جاری است ناب بودن زمینه های مردم شناسی و تاریخی آن، همه و همه امکان دستیابی به موضوعی پرداخته را در چنین فرصت اندکی از پژوهشگران گرفته است. بناچار در این مقال در حد توان سعی شده است که حداقل شناسایی را نسبت به تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم به دست دهند. در میان انبوه منابع تاریخی، کهن ترین نوشته ای که در آن از لار یاد شده است می توان از کارنامه اردشیر بابکان که بی شک از ادبیات اصیل دوره ساسانی و احتمالا متعلق به عصر انوشیروان می باشد نام برد. لارستان در عصر صفویه به دلیل واقع شدن در جاده تجارتی اصفهان به خلیج فارس و همچنین به دلیل استعداد ساختاری و ذاتی تجارتی مردمانش از اهمیت زیادی در حوادث و رویدادهای سیاسی آن عصر برخوردار بوده است. اما پس از انقلاب مشروطیت به دنبال اعمال سیاستهای ویژه عصر پهلوی، نتوانست مقام سیاسی خویش را حفظ کند تا با انقلاب اسلامی بار دیگر مردم مبارز این منطقه همچون گذشته ها، توانمندی خود را در مبارزه با قدرتمندان از خود نشان داده و صفحات زرین دیگری را بر افتخارات گذشته افزودند.