کتابخانه مجازی ادبیات

پیشینیان فلسفه را به دو قسم نظری و علمی تقسیم می کردند و اخلاق را یکی از شعب فلسفه عملی به شمار می آوردند. ابن مسکویه می گوید تحصیل سعادت به حکمت بستگی دارد و حکمت را دو جزء است نظری و عملی و سپس گوید کتابهای حکمت عملی همان کتابهای اخلاق است که نفس بوسیله آن پاک و مهذب می گردد. و همچنین طب را به طب اجسام و طب نفوس تقسیم می کردند و می گفتند با طب نفس باید باصلاح و درمان اخلاق پرداخت و آن را از افراط و تفریط دور کرد و به اعتدال نزدیک ساخت. در سخنان فیلسوفان و همچنین در قرآن و احادیث اشاره به بیماری نفس و قلب شده است افلاطون گفته: بیماری نفس عبارتست از نادانی. بنابراین از طبیب و فیلسوفی چون رازی از دو جهت باید انتظار داشت که درباره اخلاق سخن گفته و کتاب تالیف کرده باشد خوشبختانه علی رغم اینکه بیشتر کتابهای فلسفی رازی در نتیجه تعصب و تکفیر و حوادث روزگار از بین رفته چند کتاب از او که درباره اخلاق است باقی مانده که مهمترین آنها "الطب الروحانی" است

این کتاب یکی از تألیفات بسیار ارزنده زکریای رازی پزشک و شیمی‌دان و فیلسوف نامدار ایران است. کتاب «مدخل التعلیمی» یک دوره کامل علم شیمی (کیمیا) است که رازی از ابتدای ظهور این علم تا دوران خود را به رشته تحریر درآورده و آنکه با دقت نظر و بصیرت و تبحر کامل و تجزیه و تحلیل کم‌نظیر از عهده بسیاری از موضوعات کیمیاوی برآمده است. مصحح در این کتاب معادل‌های شیمیایی و اصطلاحات و عملیات شیمیایی رازی را با فرمول‌ها و موازین علمی کنونی تطبیق و تصویرها و عکس‌های چاپی بر آن اضافه نموده است. همچنین در مقدمه کتاب تاریخچه مختصری از رازی‌شناسی آورده شده است.

در این کتاب به زیست‌نامه دو تن از نویسندگان مشهور همدان یعنی سیدمحمد یوسف زاده (غمام) و آقاشیخ موسی نثری پرداخته شده است. غمام همدانی (1253 ـ 1321 ش) از شعرا، ادبا و عرفای همدانی بود که در این نوشتار به جنبه شخصیتی و معرفتی او پرداخته نشده است، بلکه مدنظر در این کتاب، جنبه «سیاسی» غمام و نقشی بود که در جنبش مشروطه‌خواهی همدان و آگاه‌گری مردمان داشت. در بخش دوم کتاب به زندگی کامل و جنبه سیاسی و اندیشه‌های موسی نثری پرداخته شده است. او فاضلی ترقی‌خواه، روزنامه‌نگاری میهن‌دوست، رمان‌نویس و تاریخ‌دان، شارح ادب‌پیشه، فرهنگی بنیادگر، رئیس معارف‌پرور، ریاضی‌دان نوآور، سرآمد معاصران آن سامان بوده است.

ابوریحان بیرونی از سرآمدان دانشمندان تمدن اسلامی و جهان است. دانشی نبوده است که بیرونی در روزگار خود به نگاه کارشناسانه در آن ننگریسته و نظری بدیع ابداع نکرده باشد. این کتاب با وجود حجم اندک گزارش و گزیده‌ای است از چهل اثر برجای‌مانده بیرونی که از گستردگی دانش‌های او در زمینه ریاضیات، علوم تجربی و علوم انسانی و حکمت نظری حکایت می‌کند. با این وجود خوانندگان کتاب با خلاصه تحقیقات و چکیده نظریات و نتیجه مطالعات ده‌ها تن دانشمند بیرونی‌شناس برجسته که با نقد و به‌گزینی گردآوری شده است، آشنا می‌شوند.