تاریخ تحول و ارزش فرهنگ یک ملت را تنها در زندگی و آثار شخصیتهای فرهنگیاش میتوان برآورد کرد. در این کتاب خاطرات و تفکرات انور خامهای درباره چهار شخصیت فرهنگی دوران اخیر شرح داده شده است. این چهار تن گرچه از جهات گوناگونی با هم تفاوت داشتند؛ ولی از چند نظر میان آنها شباهت چشمگیری وجود داشت. مهمترین شباهت و یکسانی آنها این بود که هرکدام از آنها در یک قلمرو از فرهنگ ما پیشگام جنبش و روند نویی بودند که گرچه در آغاز با دشواریها و در بعضی موارد با مخالفتها و کارشکنیهای فراوانی مواجه شد. این چهارتن عبارتند از: نیما یوشیج، صادق هدایت، عبدالحسین نوشین، ذبیح بهروز.
نگارنده در این کتابچه، ضمن روایت خاطرهای، علاقه خود را نسبت به زبان اسپرانتو بیان میکند و در انتها اشعاری در توصیف این زبان به نظم در میآورد .
"تاریکخانه" داستان کوتاهی از نویسندهٔ ایرانی، صادق هدایت است که نخستین بار در سال ۱۳۲۱ خورشیدی، همراه با هفت داستان دیگر در مجموعهٔ سگ ولگرد منتشر شد. داستان نوعی تکگویی است و در واقع راوی، دیدگاههای شخصی عزلتگزین را دربارهٔ مرگ و زندگی برای خواننده بیان میکند. راوی در یک اتومبیل مسافربری با شخصی عزلتگزین آشنا میشود و پس از توقف در شهری کوچک در سر راه، دعوت او را برای گذراندن شب در خانهاش میپذیرد. شخص عزلتگزین تنها زندگی میکند. او به راوی میگوید که تصمیم دارد در را به روی دنیا بسته و در اتاقی تاریک در این شهر کوچک زندگی کند. روز بعد، وقتی راوی میرود تا با میزبانش خداحافظی کند، او را مرده مییابد، در حالی که "پاهایش را توی دلش جمع کرده، به شکل بچه در زهدان مادرش درآمده و روی تخت افتاده است".