کتابخانه مجازی ادبیات

سالهای سال است ایرانیان، پیرو جوان و خرد و کلان هر آنگاه که مشکلی یا غمی دارند، عزیزی در سفر، امر خیری در پیش یا قصد انجام کاری، از دیوان حافظ استشاره می‌کنند و بدان تفال می‌زنند.متاسفانه در بین عامه مردم و گاه در میان دانش آموزان و دانشجویان چه بسیار بوده و هستند که حافظ را می‌خوانند، ولی در فهم پاره ای کلمات و مفاهیم آن در می مانند و منبعی که آنان را در حل مشکل یاری کند وجود ندارد و برای همگان هم امکان دسترسی به مآخذ گوناگون و عمده یا مراجعه به حافظ شناسان و حافظ فهمان نیست و جای فرهنگی اختصاصی که بتواند مددکار این خوانندگان باشد خالی بود. کتاب حاضر به همت و کوشش شخصی تهیه شده که به قول خود، از اوان کودکی و نوجوانی با قرآن و بوستان سعدی و دیوان حافظ آشنا و مانوس بوده است و طی مراجعه به ماخذ گوناگون و مسافرت به بلاد مختلف و مطالعه در آثار فرهنگی و اسلامی، حاصل یادداشتهای خود را در اختیار خوانندگان قرار داده است.

در فن آرایش سخن و صنایع بدیعی "سوال و جواب" را یکی از محسنات بدیع معنوی به شمار آورده اند و آن چنان است که شاعر در بیتی و یا چند بیت و یا بیش از آن، سخن خود را به صورت پرسش و پاسخ موضوع می کند و این تفنن ادبی، گاه چندان به درازا می‌کشد که از آغاز تا پایان یک قصیده طولانی را نیز دربر می‌گیرد. کتاب حاضر که "گفتگو در شعر فارسی" نام دارد بیشترین اشعاری را که تاکنون به شیوه پرسش و پاسخ سروده شده اند، شامل می‌شود.

دکتر جعفری لنگرودی در مقدمه کتاب راز بقای ایران در سخن مولوی می گوید: بی گمان یکی از آن ابرهای رحمت، سخن جلال الدین رومی است که سکه جاودانگی بر آن، نقش بسته شده است. آدمی از خلل خالی نیست اما آن که خیر، در سخن او غالب است خدای با او به خیر، محاسبت خواهد کرد. در حدیث صحیح آمده است: "کسی که به سن چهل سالگی برسد و خیرش بر شرش نچربد آماده رفتن به دوزخ باشد" غلبه خیر بر شر! چه سخن سنجیده و جامع و قابل درنگ و تامل بسیار. در این جهان پر از تباهی و فساد که هرکسی از روزنه تنگ معاش و مشاغل و مناصب خود با دیگران تلافی می کند و دلها را می شکند و از عواقب آن نمی اندیشد و آرام نمی گیرد تا زیر خاک آرام گیرد، مردی چون مولوی که عمری را در دعوت به خدا و اخلاق و انسانیت گذرانده و اندیشه های درخشان از خود به یادگار نهاده و دلها را روشن کرده است به حق مورد احترام جهانیان است.

حکیم ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی ابن مؤید نظامی شاعر معروف ایرانی در قرن ششم هجری قمری است. وی بین سالهای ۵۳۰ تا ۵۴۰ هجری قمری در شهر گنجه متولد شد. وی از فنون حکمت و علوم عقلی و نقلی و طب و ریاضی و موسیقی بهره‌ای کامل داشته و از علمای فلسفه و حکمت به شمار می‌آمده است. مهمترین اثر وی «پنج گنج» یا «خمسه» است. دیوان اشعار او مشتمل بر قصاید، غزلیات، قطعات و رباعیات است. وی بین سالهای ۵۹۹ تا ۶۰۲ هجری قمری وفات یافت. حکیم گنجه، شاعر شادی و طرب است. هنرمند شادی آفرین، که طبع و قریحه خود را دراختیار افسانه های شفاهی مردم عصر خویش گذاشته و با این کار، آن قصه ها را به نام خود ثبت کرده است. او بزرگترین شاهکار ادبیات غنایی و بزمی و پنج گنج ارزشمند را، از خرابه های فراموشی و نسیان بیرون آورده و نه تنها به ایرانیان، بلکه به جامعه بشری هدیه کرده است. در آسمان ادبیات بزمی ایران، خمسه چون خورشیدی تابان با تلألؤ و درخشش بی مانند خود، بر همگان فخر می فروشد و آثار پس از آن، چون ستارگان کم نوری هستند که گه گاه چشمک می زنند و عرض اندام می کنند ولی فروغ شان در مقابل مهر رخشان اشعار نظامی، کرم شب تاب را فرایاد می آورد.زبان آثار نظامی، فارسی است. او آرمان ها و اندیشه های خود را با واژگان پارسی به رشته آورده و این زبان متضمن رنگ ملی و گذشته فرهنگ و ادبی مردم آن عصر است. ممکن نیست کسی این زبان را بداند، یا با آن آشنایی داشته باشد و از آثار نظامی، لذت و بهره ادبی و زیباشناختی نبرد. «این نکته مسلم است که زبان شعر فارسی یعنی زبان دری، زبان طبیعی و رایج مغرب ایران، مخصوصاً آذربایجان و ایران نبوده و زبان مشرق بوده است که از راه ادبیات وارد این سرزمین شد و حکمرانان سلجوقی که کارگزارانشان همیشه از مردم مشرق و بیشتر از خراسان بوده اند، چون این نواحی را گشوده اند، زبان دری بیشتر در آنجا، رواج یافته است. به همین جهت است که شعر دری در آذربایجان از قرن پنجم و زمان اسدی و قطران آغاز شده و در قرن ششم در زمان ابوالعلاء گنجوی و خاقانی و نظامی و فلکی و مجیرالدین بیلقانی که بزرگترین سرایندگان این سرزمین در این دوره اند، به اوج بلندی خود رسیده است.» نظامی در عمل نیز جزو شاعرانی است، که با توجه به بوطیقای جدید، چهره ای ممتاز دارد. بدین معنی که شعر را اولاً به لحاظ نمایش دادن و تصویرگری به نقاشی و ثانیاً به لحاظ موسیقایی بودن کلام، به موسیقی نزدیک کرده است و از طرف دیگر، با ابزارهای علم بیان، از قبیل: تشبیه و استعاره به جای سخن گفتن، نقاشی کرده است و از طرف دیگر، با ابزارهای علم بدیع بخصوص بدیع لفظی، موسیقی درونی شعر را اعتلا داده است.