مولف در مقدمه کتاب می گوید: در زمستان سال ۱۳۷۲ ش حسب توصیه دوست دانشمند بزرگوار، حضرت حجه الاسلام والمسلمین آقای الهی خراسانی موضوع مقاله ام را برای شرکت در کنگره کتاب و کتابخانه در تمدن اسلامی، بررسی و پژوهش آثار و مآثر ما قبل اسلامی و چگونگی وضع کتاب و کتاب مداری در ایران باستانی قرار دادم؛ ولی، چنان که اغلب برایم پیش می آید، دامنه جستار و تحقیق به قدری – در تمام ابعاد – وسعت گرفت که حاصل کار کتاب حاضر در دو مجلد فراهم آمد. ناچار برحسب محتوا و مطالب، به قیاس و قرینه چندی، عنوان «فهرست ایرانی» بر آن نهادم. فهرست ایرانی مشتمل بر سه بخش است که بخش یکم (خط و کتابت) و فصل (ماده و معنا) و دو بهر از بخش دوم (متون فلسفی و متون علمی) .
پرویز اذکایی (سپیتمان) به سال ۱۳۱۸ در همدان زاده شد، تحصیلات خود را در آن شهر و تهران و سپس در دانشگاه منچستر (انگلستان) طیّ کرد، مطالعات وی به طور عمده در تاریخ و فلسفه میباشد. در رشتههای کتابشناسی و رجالشناسی و تاریخ علم نیز دارای تألیفات است. بیش از ۴۰۰ عنوان اثر از وی طبع و نشر شده، که عبارت از ۴۰ کتاب و ۷۰ رسالهٔ علمی، و مابقی گفتارهای بلند و کوتاه در دایرةالمعارفها و نشریات معتبر است آثار زندگی نامهٔ بیرونی (ترجمه) کارنامهٔ بیرونی (تألیف) فرمانروایان گمنام (تاریخ) رسالهٔ قبةالارض ایرانی (هیئت و نجوم) رسالهٔ زروانی (مذاهب) مفاتیح الاسرار (تفسیر شهرستانی)، تاریخ نگاران ایران (جلد اول) ابوریحان بیرونی (آراء و افکار) خاندان شاهیهٔ خوارزم (رساله) فهرست ما قبل الفهرست (۲جلد)، تبارشناسی در ایران (رساله) الآثار الباقية عن القرون الخالية بیرونی (تحقیق و تعلیق) [کتاب سال ۱۳۸۱] حکیم رازی (حکمت طبیعی و نظام فلسفی) طب روحانی رازی (ترجمه) و در دست انجام، قانون مسعودی بیرونی (ترجمه) الفهرست ابن ندیم (تحقیق و تعلیق)، تفسیر تاریخ (تألیف) و در تاریخ و معاریف همدان یا همدان شناسی از جمله: فهرست نسخ خطی همدان، مورخان همدان ناموران همدان، قراگزلوهای همدان علویان همدان، میر سیّد علی همدانی (احوال و آثار) باباطاهر نامه (هفده گفتار) تاریخ عراق عجم (رساله) درگزین تا کاشان (سه گفتار) کتابشناسی همدان، تاریخ معاصر همدان راهنمای همدان گفتارهای مغان و مادشناسی همدان نامه (بیست گفتار دربارهٔ مادستان) ماتیکان عین القضات همدانی (هفت گفتار) فرهنگ مردم همدان ترانههای باباطاهر (منضم به ترجمهٔ انگلیسی آنها)
فهرست حاضر راهنمای شماره فیلم های عکس های تاریخی ایران موسوم به عکس های بیوتات موجود در گنجینه کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران است که اخیرا به منظور تسهیل و تسریع در یافتن عکس های تاریخی از روی آنچه در پشت هر عکس قید شده تهیه گردید. برای استفاده از فیلم های عکس های تاریخی، متقاضی کافی است با مراجعه به کتاب فهرست عکس های تاریخی، شماره عکسی را که در برابر موضوع مورد دلخواه قرارداد یادداشت نموده، سپس شماره فیلم آن را از روی این فهرست به دست اورد و به مسئولین مربوطه برای دریافت فیلم ارائه دهد...
صدرالدین محمدبن ابراهیم بن یحیی شیرازی که به صدرای شیرازی و ملاصدرا و صدرالمتالهین نامبردار است از فیلسوفان جامع و صاحب نظر روزگار صفوی است و او اگرچه در کتابهای خود به ویژه در اسفار روش جمع و گرد آوردن نوشته های دیگران را پیش گرفته بود ولی خود او هم در مبحث تعقل و خیال و مثل و حرکت و حدوث عالم و نفس و معاد رای و پندار خاصی دارد که از خود او است و کتر در آثار دیگران دیده می شود. آثار مسلم صدرای شیرازی بر روی هم به چهل کتاب و رساله و مقاله و نامه می رسد که جز سه اصل همه به عربی است و اینک آنها را میشناسم. گذشته از آنها نام 18 اثر است که در فهرستها و سرگذشت نامه ها از آنها یاد شده و برخی از انها باید از صدرالدین محمد دشتکی شیرازی و برخی از پسر خود صدرا باشد و برخی هم گویا نام دیگر رساله های خود صدرای شیرازی است و برخی را هم من چون نسخه انها را ندیده ام نتوانسته ام درباره آنها داوری کنم همه اینها پس ازیاد کردن آثار صحیح شیرازی بنام آثار منحول و مشکوک برشمرده میشود.
کتاب حاضر در شرح احوال و آثار میرسید علی همدانی که نه تنهایکی از مفاخر همدان و اکابر عرفای ایران، بلکه یکی از بزرگان مشرق زمین و مروج اسلام در شبه قاره هند، و بنیادگزار "ایران صغیر" یعنی سرزمین کشمیر است. این کتاب شامل سه بخش و با این عناوین است: زیستنامه میرسیدعلی همدانی؛ کارنامه میرسیدعلی همدانی؛ رساله همدانیه.
نویسنده در این کتاب با بررسی منابع و متون معتبر قدیم و نقد و سنجش آنها، خواننده را با احوال و افکار و آثار خاندانهایی که در بخشی از ایران فعالیت حکومتی و سیاسی داشتند آگاه کرده و روحیه و شم ایرانخواهانه آنان را شناسانیده است. این خاندانها به ترتیب عبارتند از: امیران کرجی، حسنویگان برزکانی، علویان همدان. این تحقیق گامی مهم در شناخت تاریخ فرهنگی و سیاسی و تا اندازهای اجتماعی و نظامی همدان محسوب میشود و تحقیقی است باارزش با بهرهگیری از منابع و مراجع معتبر و مطالب منقول که اغلب با نقد و احتیاط علمی همراه است. نویسنده در این کتاب به تحقیق و احوال سه خاندانی که در همدان فرمانروایی داشتهاند، پرداخته و نشان داده است که اینان گرچه «تازیتبار» بودهاند، جنب و جوش و مقصودشان برخوردار از جوهر ایرانی بوده و تفکرشان یکسره با ایراندوستی و ایرانخواهی آمیختگی داشته است.