کتابخانه مجازی ادبیات

عمر جشن‌های ایران، برخی‌شان با عمر این ملت و مردم برابر است. پاره‌یی از جشن‌های ایران، چون نوروز و مهرگان و گاهنبارها که ریشه‌های طبیعی دارند، از یاد و تاریخ و رسوم و آداب و زندگی مردم ایران جدا نیست. سلسله‌ها، شاهان، زورمندان؛ اقوام و فرق گوناگون آمده و رفته‌اند. شکست‌ها و پیروزی‌ها، روزگار شادی و قدرت و غم و اندوه و سوک، آمده و سپری شده است. میلیون‌ها مردم در سراسر تاریخ این مرز و بوم با شادی و خلوص واعتقاد این جشن‌ها را برگزار کرده و رفته‌اند. بسا مهاجمان به این مرز و بوم تاخته و خواسته‌اند زبان و ادب و دین و رسوم‌شان را براندازند، آنها نیز ناکامیاب به دل و زیر خاک بی‌نام و نشان یا ملعون و منفور رفته‌اند. از پس هزاران سال، هنوز مردم به روی این مرز و بوم به فارسی سخن می‌گویند و می‌نویسند. همان آداب و رسوم را دارند. همان جشن‌ها را برپا می‌کنند که از پس ما نیز چنین خواهد بود. همه این معتقدات و آداب و رسوم، از جمله جشن‌ها، خصایل و ویژگیهای ماست. هویت و ویژه‌گیهای فرهنگی ما که هیچ‌گاه لوث و فراموش نخواهند شد. اگر چه بعض اوقات به مقتضای رویدادهایی در تاریخ نکث و کاستی‌یی پیدا کرده است. کتاب حاضر، چاپ تازه و متفاوتی است از گاه شماری و جشن‌های ایران باستان که در پایان سال ۱۳۵۸ در شرایط ویژه‌ای منتشر شد. چاپ دوم به صورت جزواتی جداگانه که شامل: جشن نوروز و فْرودُگ ـ فروردگان و مهرگان ـ یلدا و جشن سده ـ چهارشنبه سوری و جشن‌های آتش می‌شد اندکی پس از آن انتشار یافت. اینک مدت‌هاست که کتاب در دسترس نبوده و علاقه‌مندانِ چنین مطالبی، استفاده از آن برایشان مقدور نیست. نگارنده بر آن بود که هر گاه بنا شود چاپ تازه‌ای از کتاب منتشر شود، چه بهتر که در حد توانایی، مطالب اولیه گسترده‌تر عرضه شده و مباحث تکمیل شود. در طول تجدید نظر، به تدریج ـ با توجه به مراجعات گذشته از سوی علاقه‌مندانِ و کسانی که جهت تحقیق و تهیه مقالات یا پایان‌نامه‌ها، یا سخنرانی‌ها با نویسنده برخورد داشتند ـ با توجه به نیازها و مسایل‌شان، مواد و کمبودهای گذشته فراهم شده و در مواضع مورد نیاز جای داده شد. یکی از مسایلی که لازم بود در حد توان بدان پرداخته شود، آداب و مراسم برگزاری سنتی این جشن‌ها در گذشته و حال بود. دو دیگر آگاهی از چگونگی توسعه و گسترش و برگزاری جشن‌های کهن ایرانی، در سراسر کشورهایی که زیر نفوذ فرهنگی ایران قرار داشتند. سوم تا جایی که ممکن باشد، گزارش منابع و مآخذ تحقیق در این زمینه داده شود، به شکلی که فرع مقدم بر اصل قرار نگیرد ـ تا در صورت نیاز، پژوهندگانی که خواهان تحقیق مستقیم و گسترده‌تر باشند، تا حدی ـ راهنمایی برای‌شان باشد. پس از پایان یافتن کار، چون مبنا و چارچوب پژوهش بر بنیاد همان چاپ‌های گذشته قرار داشت، گاه مواردی به نظر رسید که نقلی تکرار شده است. در حین چاپ تا جایی که امکانات اجازه می‌داد، تکرارها حذف شد ـ در حالی که چند مورد، به ویژه در مبحث نوروز و مهرگان، یا جشن‌های آتش برجای ماند، در حالی اصلاحات و شروحی بسیار در آن وارد شده که شکلی مشروح‌تر به آن بخشیده است.

جشنهای باستانی ایرانیان در دوران پیشین بسیار بوده ولی امروزه اغلب از آنها متروک گردیده و حتی نامی هم از آنها در میان نیست، ولی جشن هایی که تا حال هم به جا مانده و به کلی فراموش نشده و برادران و خواهران زرتشتیان ایرانی و پارسیان مقیم هندوستان و سایر نقاط دنیا آن جشن ها را به هنگام خود برپای می دارند عبارتند از: جشن بزرگ نوروز و فروردین، جشن فروردگان یا جشن جاوید، جشن بهمنبگان یا بهمنجه و سده، جشن مهرگان، جشن آذر؛ اینک نویسنده با استفاده از منابع تاریخی که در مقدمه این کتاب مذکور گردیده و همچنین با توجه و استفاده از رسوم و آداب محلی که تا حال در بعضی از ولایات ایران معمول و برقرار است به نگارش این کتاب پرداخته و درباره هریک از این جشنهای پنجگانه به طور جداگانه شرح داده می شود.

در این مجموعه مقداری روایت و داستانهایی که مربوط است به برخوردهای زرتشت و گشتاسب از ادبیات سنتی مزدایی گرد آمده و در پایان نیز یکی دو سروده از شاعران زرتشتی سده های گذشته به نقل آمده که تنوع و چگونگی کیفی و کمی این آثار را نشانگر است

عمر جشن‌های ایران، برخی‌شان با عمر این ملت و مردم برابر است. پاره‌یی از جشن‌های ایران، چون نوروز و مهرگان و گاهنبارها که ریشه‌های طبیعی دارند، از یاد و تاریخ و رسوم و آداب و زندگی مردم ایران جدا نیست. سلسله‌ها، شاهان، زورمندان؛ اقوام و فرق گوناگون آمده و رفته‌اند. شکست‌ها و پیروزی‌ها، روزگار شادی و قدرت و غم و اندوه و سوک، آمده و سپری شده است. میلیون‌ها مردم در سراسر تاریخ این مرز و بوم با شادی و خلوص واعتقاد این جشن‌ها را برگزار کرده و رفته‌اند. بسا مهاجمان به این مرز و بوم تاخته و خواسته‌اند زبان و ادب و دین و رسوم‌شان را براندازند، آنها نیز ناکامیاب به دل و زیر خاک بی‌نام و نشان یا ملعون و منفور رفته‌اند. از پس هزاران سال، هنوز مردم به روی این مرز و بوم به فارسی سخن می‌گویند و می‌نویسند. همان آداب و رسوم را دارند. همان جشن‌ها را برپا می‌کنند که از پس ما نیز چنین خواهد بود. همه این معتقدات و آداب و رسوم، از جمله جشن‌ها، خصایل و ویژگیهای ماست. هویت و ویژه‌گیهای فرهنگی ما که هیچ‌گاه لوث و فراموش نخواهند شد. اگر چه بعض اوقات به مقتضای رویدادهایی در تاریخ نکث و کاستی‌یی پیدا کرده است. کتاب حاضر، چاپ تازه و متفاوتی است از گاه شماری و جشن‌های ایران باستان که در پایان سال ۱۳۵۸ در شرایط ویژه‌ای منتشر شد. چاپ دوم به صورت جزواتی جداگانه که شامل: جشن نوروز و فْرودُگ ـ فروردگان و مهرگان ـ یلدا و جشن سده ـ چهارشنبه سوری و جشن‌های آتش می‌شد اندکی پس از آن انتشار یافت. اینک مدت‌هاست که کتاب در دسترس نبوده و علاقه‌مندانِ چنین مطالبی، استفاده از آن برایشان مقدور نیست. نگارنده بر آن بود که هر گاه بنا شود چاپ تازه‌ای از کتاب منتشر شود، چه بهتر که در حد توانایی، مطالب اولیه گسترده‌تر عرضه شده و مباحث تکمیل شود. در طول تجدید نظر، به تدریج ـ با توجه به مراجعات گذشته از سوی علاقه‌مندانِ و کسانی که جهت تحقیق و تهیه مقالات یا پایان‌نامه‌ها، یا سخنرانی‌ها با نویسنده برخورد داشتند ـ با توجه به نیازها و مسایل‌شان، مواد و کمبودهای گذشته فراهم شده و در مواضع مورد نیاز جای داده شد. یکی از مسایلی که لازم بود در حد توان بدان پرداخته شود، آداب و مراسم برگزاری سنتی این جشن‌ها در گذشته و حال بود. دو دیگر آگاهی از چگونگی توسعه و گسترش و برگزاری جشن‌های کهن ایرانی، در سراسر کشورهایی که زیر نفوذ فرهنگی ایران قرار داشتند. سوم تا جایی که ممکن باشد، گزارش منابع و مآخذ تحقیق در این زمینه داده شود، به شکلی که فرع مقدم بر اصل قرار نگیرد ـ تا در صورت نیاز، پژوهندگانی که خواهان تحقیق مستقیم و گسترده‌تر باشند، تا حدی ـ راهنمایی برای‌شان باشد. پس از پایان یافتن کار، چون مبنا و چارچوب پژوهش بر بنیاد همان چاپ‌های گذشته قرار داشت، گاه مواردی به نظر رسید که نقلی تکرار شده است. در حین چاپ تا جایی که امکانات اجازه می‌داد، تکرارها حذف شد ـ در حالی که چند مورد، به ویژه در مبحث نوروز و مهرگان، یا جشن‌های آتش برجای ماند، در حالی اصلاحات و شروحی بسیار در آن وارد شده که شکلی مشروح‌تر به آن بخشیده است.