کتابخانه مجازی ادبیات

مولف در این کتاب به معرفی دانشمندان و بزرگان شهر سبزوار می پردازد و اشاره می کند آنچه در جلد نخستین کتاب "سبزوار، شهر دیرینه های پایدار" آمده کلیاتی است در باب تاریخ و جغرافیا و مواردی دیگر در شناخت شهر و شهرستان سبزوار و آنچه در این مجلد به آن پرداخته شده است شناساندن ادیبان، دانشمندان، تاریخ دانان، جغرافی نویسان، سیاستمداران و هنرمندان و .... این دیار است.

کاوش های باستان شناسی در سال ۸۷ در محوطه ای واقع در مجاورت شهر سبزوار نشان داد که اقوامی در بیش از ۶هزار سال قبل در این منطقه سکونت داشته اند. اینجا سرزمین بیهق است خطه مقاومت، ایثار و دشمن ستیزی ، شهر دانشوران بیدار شهر بیهقی ها ، شریعتی ها، حاج ملاهادی ها، کاشفی ها و …است خواستگاه قیام سربداران همان قیامی که سربدار می دادند اما تن به ذلت نمی دادند. سبزوار از گذشته در مسیر شاهراه بزرگ ابریشم بوده محل تلاقی فرهنگ ها، تمدن ها و افکار متفاوت ، با ۱۱ کاروانسرای بین راهی که هر کدام از انها مجموعه ای از زیباترین معماری های ایرانی اسلامی را در خود متبلور ساخته است از مزینان تا زعفرانیه کاروانسراهایی ساخته شده بود تا زائران و مسافران تجدید قوایی کنند و دوباره به راه خود ادامه دهند. در وجه تسمیه سبزوار گفته های زیادی است مورخ بزرگ قرن ششم ه ق ابوالحسن علی بن زید بیهقی می گوید : سبزوار شهری بزرگ شد با انواع درخت میوه دار و سایه بخش پس مردمان این را سابزوار یعنی سازوار نامیدند. سبزوار در گذشته بیهق نامیده می شده، ابن فندق در باره وجه تسمیه بیهق برای این منطقه این طور می گوید : بیهق را بیهین گفته اند ، به معنای بهترین ناحیه ، ابوالحسن بیهقی همچنین درباره سبزوار نیز گفته : بنای سبزوار منسوب است به ساسان بن بهمن، شخصی که گویند به علت رنجش از پدر با گوسفندی چند به ناحیه بیهق آمده و در محل ساسان قاریز نزول کرده و گوسفندان خود را به این محل که ساسان آباد نام گرفته آورده که امروز سبزوار نویسند و علت دیگر این نام این است که به اهتمام او منطقه سرسبز و سبزوار گردید. آتشکده آذربرزین مهر یکی از ۳ آتشکده مهم ایرانیان باستان که مخصوص کشاورزان بوده در بلندای کوه های ریوند گواهی از خداپرستی و تمدن چند هزار ساله مردمان این دیار است آنان که بعد از حضور اسلام با رویی باز و بدون مقاومت پذیرای این دین الهی شدند. در سال ۳۰ ه ق بود که عبدا… بن عامر کریز بیهق را به متصرفات مسلمین اضافه کرد آنچه که بعد از این واقعه صورت می گیرد دوستی و ارادت مردمان این خطه به اهل بیت عصمت و طهارات می باشد به طوری که یکی از چهار شهر نخست شیعه ایران لقب گرفتند. سبزوار در دوره اسلامی شاهد حوادث و تهاجمات بی شماری بوده است ابتدا خسروگرد مرکز ولایت بیهق بود و بعدا جای خود را به قصبه سبزوار داد. مهمترین رویداد این ولایت حمله غزها در دوره غزنوی و سلجوقی بود که خسارات زیادی را برجا گذاشت. اما سبزوار در سال ۶۱۷ ه ق خاطره ای تلخ را تجربه کرد شهر مورد تهاجم وحشیانه تولی پسر چنگیز خان مغول قرار گرفت او پس از ۳ شبانه روز سبزوار را تصرف کرد و حدود ۷۰ هزار نفر از اهالی را کشت پس از آن سبزوار تا سال ۶۳۷ ه ق تحت فرمانروایی جنتمور و سپس طغای تیمور قرار داشت .تا اینکه در سال ۷۳۶ ه ق قیام سربداران در منطقه باشتین بساط حکومت خونخوار مغول را برچید و ایلخانان مغول از سبزوار خارج شدند حکومت سربداران بیش از ۵۰ سال بطول انجامید تا اینکه دوباره تیمور لنگ سبزوار را محاصره و حکومت سربداران را از بین برد. در دوران صفویه یک بار دیگر سبزوار دچار فاجعه ای دردناک شد و ان دست درازی عبدالمومن خان ازبک و قتل عام مردم سبزوار به سال ۱۰۰۴ه ق بود پس از ان واقعه سبزوار مدتی متروک بود تا اینکه پی از مرگ نادرشاه به تصرف یارخان قلیچی درآمد و اهالی به تشویق او به شهر برگشتندو به پشتوانه فرهنگ غنی و تلاش و عشق به زندگی دوباره برپا خاستند و شرافتنمندانه به حیات خود ادامه دادند ،در دوره قاجاریه بر اساس نوشته اعتماد السلطنه در کتاب مرات البلدان سبزوار ۱۵هزار نفر جمعیت داشت ۱۰ محله و هزارو ۲۰۰ خانه . فهرست کتاب عبارتست از: فهرست : اندر توصیف بیهق / موقع جغرافیایی سبزوار / جغرافیای تاریخی سبزوار / دگرگونی نام شهر / نشیب و فراز شهر در طول زمان / جغرافیای طبیعی سبزوار / جغرافیای انسانی سبزوار / جغرافیای انسانی سبزوار / آثار باستانی شهر سبزوار / زیارتگاهها و اماکن مذهبی / آرامگاهها و شخصیتهای ادب و دانش سبزوار / مزارات مربوط به پیران / خرابه ها / عناصر شهری قدیم / گذرگاههای آبی زیر زمینی سبزوار / اقتصاد سبزوار / صنایع دستی و …

باستان شناسی جدید این تمایز را دارد که "برج بابل" معروف را که وصف آن در تورات آمده به منزله یک "زیگورات" میشناسد این نوع بنا از آغاز مدنیت مردم قدیم بین النهرین یعنی ابتدا در میان بناهای مذهبی سومریان و بعدا در بین اقوام بابل و آشور متداول گردیده عیلامیان که مذهبشان از نفوذ همسایگان ایشان برکنار نبود نیز به ساختن این نوع بناها پرداختند اما این نکته متقن است که تا این تاریخ در این قسم معابد عیلامی به طور علمی و روش صحیح حفاری به عمل نیامده است. در آخرین حد ارتفاع بنا یقینا معبدی وجود داشته است پرسشی که همواره برای تفحص کنندگان پیش آمده این بوده است که آیا زیگورات برجی بوده که بر فراز آم معبدی قرار داشته است و معبد مزبور جایگاه خدایان بوده است یا اینکه به تصور بعضی از دانشمندان برفراز برج مقبره وجود داشته است؟ ...

در اوایل آبان ماه 1333 دانشمند معظم استاد پورداود که عمر خود را در راه تحقیقات مربوط به ادبیات پیش از اسلام مصروف نموده اند قصد خود را مبنی بر مسافرت علمی به سیستان جهت انجام پاره تحقیقات تاریخی به اداره کل باستان شناسی اعلام ضمنا اظهار اشتیاق فرمودند که اداره کل باستان شناسی هم یکی از کارکنان فنی خود را در این مسافرت علمی همراه معظم له اعزام نماید اداره نامبرده نظر آن دانشمند محترم را حسن استقبال پیشنهاد مسافرت مزبور را بنام اینجانب به وزارت فرهنگ نمودند این مسافرت کوتاه که بیش از دو هفته بطول نیانجامید از نظر علمی بی نهایت جهت استاد پورداود مفید و رضایت بخش واقع و نتیجه مشاهدات و تحقیقات علمی خود را در یک سخن رانی که از طرف انجمن ایرانشناسی در تاریخ 8 آذرماه 1333 ترتیب داده شده بود در تالار فرهنگ بیان فرمودند از آنجا که نویسنده نیز حسب الوظیفه می‌بایست گزارش تحقیقات این مسافرت را از لحاظ باستان شناسی به اطلاع علاقمندان برساند لذا برحسب رویه و سیره همکاران باستان شناسی این مختصر را جهت نشر در مجلد سوم گزارشهای باستان شناسی مرقوم داشت. در مورد سیستان معجم البلدان می نویسد که نام شهر آن زرنج بوده است این وجه اخیر به حقیقت بیشتر مقرون است و واقعا باید دانست که در گذشته نام اصلی سیستان زرنگ و در کتیبه های معروف داریوش در بیستون و تخت جمشید و نقش رستم زرنگا ذکر شده است بعدا بر اثر مهاجرت اقوامی از سکاها نام این سرزمین سیستان و سجستان و به تدریج سیستان گردید. مرکز اولیه سیستان تا یکصد سال پیش کوهه بوده است شهر زابل امروزی چندان قدمت ندارد در سال 1249 توسط پدر امیر فقید قائن که وی مانند فرزند خود شوکت الملک لقب داشت (نیای اعلای خاندان علم) بنیاد گردید و تاچندی پیش بنام نصرت آباد خوانده میشد...