کتاب حاضر یادداشتهایی است که به خواهش چند تن از دوستان مولف باری دانش آموزان و دانش دوستان به چاپ رسیده و با عنوان فرمان در سال 1342 توسط روزنامه طوفان یزد منتشر شده است
این کتاب توسط امیر عبدالصمد خلعتبری گردآوری شد و به اهتمام محمود تفضلی در سال 1362.ش توسط نشر نوین به چاپ رسید. این کتاب درواقع دو بخش است: در بخش نخست آن، زندگی سپهسالار تنکابنی شرح داده شده و بخش دوم آن، یادداشتهای شخص سپهسالار است که شامل 169 یادداشت یا سند میباشد. در بخش نخست، تفضلی شرح کاملی از زندگی سپهسالار از کودکی تا سرداری، خدمات دولتی، فتح تهران و خودکشی او آورده است. در این بخش آنچه در مورد مشروطه استرآباد است شرح حوادث این منطقه در حدود یک سال پس از اعطای مشروطیت میباشد. در آن زمان عدهای از ترکمانان را ملاکان با دسیسه درباریان مستبد شاه، تحریک کردند و آنها به منظور ایجاد زحمت برای حکومت مشروطه، به منطقه تاخت و تاز نمودند و این بود که محمدولیخان سپهدار مأمور سرکوبی آنان شد. مأموریت سپهدار از رمضان 1325.ق تا جمادیالثانی 1326.ق به طول انجامید. او جنگهای سختی با ترکمانها کرد که طی آن اسرا و اموال غارتشده را از آنان باز ستاند و به صاحبانشان برگرداند و مبالغی از مالیاتهای عقبافتادهشان را وصول کرد. با این حال چون درباریان، قدر کارِ او را ندانستند، منطقه را رها کرد و از راه شاهرود و سمنان خود را به «لار» رسانید. در این مدت مجلس هم به توپ بسته شد و دوره استبداد صغیر آغاز گردید. او درواقع دفعالوقت میکرد تا اوضاع تهران مشخص شود، خود در این یادداشتها نوشته است: «بنده هم برای اینکه کمی وقت بگذرانم در این راهها توقف کردم.» بههرحال پس از رسیدن به تهران و اعزام به محل مأموریت جدید و سپس رویگردانی از اردوی استبداد، در تنکابن پرچم مشروطهخواهی افراشت و از این کار او، استرآباد هم پیروی کرد و استرآبادیها خروج حاکم دستنشانده شاه مستبد ــ محمدعلیشاه ــ را خواستار شدند. در بخش دوم کتاب که عیناً یادداشتهای سپهسالار آمده، چیزی که جالب است حضور علیمحمدخان کتول (سالار معزز/ مفاخرالملک) و سعداللهخان میرفندرسکی (ایلخانی)، مستبدان منطقه، در اردوی سپهسالار تنکابنی میباشد که با ترکمانها میجنگیدند. سپهسالار خود یادآور شده است که مالیات دو ساله به قدر بیستهزار تومان از مردم گرفته شد. یکی از علتهای رنجیدن سپهسالار تنکابنی از دولتیان و رها کردن منطقه استرآباد و به سوی تهران رفتن، این بود که تلگرافخانه را که پنج سال اجاره کرده بود از او گرفتند. وی در کتول مهمان علیمحمدخان مفاخرالملک شد و از راه شاهرود به سمت تهران رفت. در ادامه یادداشتها، او از جنگ نیروهای دولتی با نیروهای شاه مخلوع و تیرباران شدن علیخان ارشدالدوله و فرار سواران ترکمن و مازندرانی و استرآبادی او یاد کرده و همچنین از ورود اردوهای دولتی به ساری و بارفروش، که خود معترف است که چه ظلمها کردهاند: «هرجا میرسند آتش میزنند و خراب میکنند و غارت و قتل مینمایند.» او از قشونکشی عبدالحسینخان معزالسلطان به سمت استرآباد هم یاد کرده است که نزدیکی روستای «گز»، اهالی کردمحله (= کرد کوی امروزی) سد راهش شدند و پانصد تن از افراد او را کشتند و او را ناگزیر کردند که فرار کند.
کتاب حاضر که مشتمل بر یادداشت های مربوط به "رجال" و یک مقاله مفصل و بالنسبه منسجم زیرعنوان "فایده تاریخ" یا "روش تحقیق" است به عنوان مجلد اول "یادداشت های مینوی" به پیشگاه اهل علم و تحقیق عرضه می گردد. در اجرای طرح کلی تنظیم، تدوین و چاپ مجموعه دستنوشته های استاد، ما پایه کار خود را آغاز بر بخش عمده یادداشت ها که تفکیک و عنوان بندی شده است، قرار دادیم. البته حق این بود که قبل از اقدام به چاپ یادداشت ها، نوشته های پراکنده و مغشوش هم مورد بررسی و موضوع یابی قرار گرفته باشد و مطالب ذیربط در میان یادداشت های بخش اصلی توزیع شده باشد، لیکن چون این کار اولا نیاز به زمان بیشتر داشت و در نتیجه چاپ مجموعه یادداشت ها به خاطر آن تا مدتی نامعلوم به تعویق می افتاد و ثانیا کمیت این برگه های مغشوش چنانکه گفته شد آنچنان قابل توجه نیست که کمبود آن فعلا بر طرح کلی کار به لحاظ کیفی اثر منفی بگذارد و ثالثا چنانکه آمد چون هنوز هم کتب بسیاری در کتابخانه مینوی وجود دارد که استاد بر آن ها حاشیه نویسی کرده و این حواشی نیز الزاما باید در آینده بر مجموعه یادداشت ها اضافه شود؛ بنابراین بهتر دیدیم عجالتا عمده یادداشت ها به تدریج چاپ و نشر گردد و همزمان با آن برگه های پراکنده و مطالب حواشی کتابها هم استخراج تفکیک و تدوین شود تا در چاپ بعدی "یادداشت های مینوی" به عناوین ذیربط الحاق گردد. اهم عناوین موضوعی یادداشت های بخش اول- اصل دستنوشته ها اینهاست: رجال؛ روش تحقیق؛ تصوف؛ فردوسی و شاهنامه؛ دستور زبان فارسی؛ اشتقاق سازی عامیانه؛ عروض؛ بدیع و قافیه؛ سفرنامه ها؛ درباره مولوی و کسان او؛ مولویان، سلطان ولد و مابعد او؛ نوروزنامه و خیام؛ ویس و رامین، ناصرخسرو و اسمعیلیه؛ درباره مویسقی، جامی؛ عبیدذاکانی و موش و گربه، نسخه های خطی ترکیه و انگلیس؛ یوسف و زلیخا، نظام الملک و سیاست نامه و ...