در جلد دوم از کتاب تاریخچه روشنفکری در ایران به این مباحث پرداخته شده است: نسل دوم روشنفکری مشروطه، روشنفکری ایران در دوره پهلوی اول و دوم، روشنفکری ایران پس از انقلاب اسلامی.
روشنفکری بیانگر یک جهتگیری و جریان تاریخی ـ فرهنگی تجسم روح مدرنیته و جهاننگری «عصر روشنگری» است. در معنای تخصصی که در این کتاب مراد است، روشنفکری عبارت است از جهاننگری و اندیشهای که تبلوور روح اومانیستی و سکولاریتی مدرنیته در دوران تثبیت آن است. در جلد اول این کتاب این مباحث آمده است: مروری بر روشنفکری در غرب، پیدایی روشنفکری در ایران و نسل اول روشنفکران مشروطه.
برای فهم و شناخت ماهیت و حقیقت جریان روشنفکری در ایران، پیش از هرچیز باید به فهم و درک حقیقت «روشنفکری» و «روشنگری» در غرب نائل آمد؛ زیرا جریان روشنفکری در ایران چه به لحاظ تاریخی و چه از زاویه تئوریک و نظری، محصول و نتیجه بسط فرهنگ و تفکر جدید غربی و نشانه ظهور و تحقق ناقص، سطحی و تقلیدی مراتب نازلی از «عقل جدید» و جهانبینی عصر روشنگری است. در این کتاب ابتدا درباره روشنفکری غرب سخن گفته شده و سپس مبانی نظری و کالبدشکافی تئوری و ادوار تاریخی روشنفکری در ایران بررسی شده است.