کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب «فرهنگ ماثورات متون عرفانی؛ مشتمل بر احاديث، اقوال و امثال متون عرفانی اسلامی» توسط دکتر باقر صدری نيا تدوين شده است. عرفان و تصوف در گذر تاریخ چنان با فرهنگ و ادب ما در آمیخته است که بازشناسی هویت فکری و فرهنگی ایرانی بدون شناخت اندیشه های عرفانی و رسم ها و سنت های صوفیانه و تاثیر آن ها بر معرفت و منش خوی و خصلت مردم ایران ناتمام خواهد بود. نه تنها پژوهندگان عرصخ تفکر و اندیشه از شناخت مبانی عرفان و تصوف و کیفیت تاثیر آن بر روند تحول اندیشه گریزی ندارند، بلکه اهل ادب و فرهنگ و تاریخ نیز. برای کشف رمز و رازمتون ادبی، زمینه فکری دگرگونی های اجتماعی و عوامل موثر در تکوین هویت فرهنگی این سرزمین از پژوهش در باب عرفان و تصوف بی نیاز نیستند. تامل در احادیث و ماثورات مشایخ سلف متوصفه یکی از راه های قابل اعتماد دستیابی به چنین معرفت و شناختی است، ماثورات و اقوال این مشایخ به مثابه گوهر اندیشه های عرفانی، چکیده آزمون ها و آموزه ها، سیر و سلوم و کشف و شهود آنان شمرده می شود و متون گونه گون متصوفه به یک تعبیر چیزی جز شرح و بسط و تاویل و تفسیر این اقوال و ماثورات نیست.

گرچه گویش سبزواری یکی از لهجه‌های فارسی دری است و سالیان دراز شلاق زبان‌های ناهماهنگی چون زبان ترکی، مغولی، عربی و ... را بر شانه خود تحمل کرده و امروزه در قسمت نسبتا وسیعی از خاک ایران تکلم می‌شود، هرگز نمی‌توان آن را از لهجه‌های دیگر زبان فارسی برتر دانست. وقتی از گویش سبزواری سخن گفته می‌شود و اختصاصات دستوری یا واژه‌های آن بررسی می‌شود، نباید این تصور پیش آید که با یک گویش صددرصد ثابت سروکار داریم و بین افراد مختلفی که با آن گویش تکلم می‌کنند، وحدت کلمه و لفظ برقرار است. در این کتاب لغات و اصطلاحات گویش سبزواری با شواهدی از اشعار محلی این شهرستان گردآوری شده است.

برخلاف آنچه در نگاه نخست به نظر می‌رسد تحولات سیاسی تنها حوزه‌های مشخص و محدودی را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه دامنه آن به حوزه‌های گوناگون اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و ادبی نیز کشیده شده، زمینه دگرگونیهای مختلفی را در عرصه‌های متعدد و متنوع فراهم می‌آورد. اصطلاحات سیاسی، اداری یکی از نخستین حوزه‌هایی است که به عنوان تابعی از متغیر اوضاع و احوال سیاسی، پیش از حوزه‌های دیگر از حیث صورت و محتوا دستخوش تحول شده، به مثابه خط فصلی دو دوره سیاسی را از یکدیگر متمایز می‌کند. «ممالک محروسه ایران» از جمله اصطلاحات سیاسی اداری است که در بستر تحولات سیاسی زاده شده، ادامه حیات داده و سرانجام به دنبال دگرگونیهای عمیق فکری سیاسی اوایل سده چهاردهم هجری از فرهنگ سیاسی روزگار حذف شده است.

زندگی ابوالقاسم لاهوتی آکنده از فراز و فرود بوده است. این فراز و فرودها در تحول فکری او نقشی اساسی داشته‌اند. بدون تأمل در زندگی او تدبر در اندیشه وی ثمربخش نیست. در این نوشتار برای تفسیر اندیشه ملیت در شعر این شاعر گریزپای، نخست بدان بخش از زندگی او که درشکل‌گیری تفکر او مؤثر بوده، پرداخته می‌شود. نکته قابل ذکر این است که اطلاعات و اسنادی که از زندکی او ـ بخصوص دوره‌ای که در تاجیکستان اقامت داشته ـ در دست است، بسیار اندک می‌باشد، و پژوهشگران حوزه کشورهای مشترک‌المنافع، بویژه تاجیک‌ها با نشر اسناد و اطلاعات موجود، می‌توانند گامی بلند برای روش‌شدن تاریخ حیات او بردارند.