ملامحمد هیدجی در دهستان هیدج در اطراف زنجان متولد شد و در ١٣١٤شمسی در تهران درگذشت. محمد مجتهدی درباره اش می نویسد: سرتاسر عمر وی عبارت بود از ریاضت و تحصیل و تدریس. اشعار او حاوی معانی دقیق صوفیانه است. همچنین هیدجی مردی است حکمی و فلسفی و این دانش و اطلاعات فلسفی در اشعار او نیز نمود دارد. کلیات او مشتمل است بر یک مثنوی به نام دانشنامه که به فارسی است و در ضمن آن درباره ی عرفان بحث می کند و تقریباً سه هزار بیت است، دیگر غزلیات و قطعات ترکی اوست که قابل ملاحظه هستند و نیز قصاید و... . دانشنامه ی او مجموعه ای است از حکایات، قصه ها و داستان ها که رنگ و بوی اخلاقی و عرفانی دارند و در وعظ ، پند و حکمت سروده شده اند. او در سرودن دانشنامه به شاهنامه ی فردوسی نظر داشته است چه اینکه وزن و قالب دانشنامه مطابق با شاهنامه است و از نظر ساختار نیز تلاش کرده تا همچون فردوسی در شاهنامه در پایان حکایت ها و فصل ها نتیجه گیری اخلاقی داشته باشد. اما غزلیات؛ غزلیات او به دو بخش فارسی و ترکی تقسیم می شود. زبان او در غزلیات روان و گیراست و مشهور است که غزلیات ترکی او استوارتر و سخته تر از غزلیات فارسی او هستند. بافت و ویژگی های شعری او در غزلیاتش از سعدی و حافظ اخذ شده است. به غیر از این دو بخش حکیم دیوان دیگری نیز داشته است که ظاهراً در سفر او به عتبات به غارت رفته است. از تالیفات دیگر او حاشیه ای است بر شرح منظومه سبزواری و اثری سیاسی به نام رساله دخانیه که به دست علی اکبر ولایتی تصحیح و چاپ شده است. این کلیات به اهتمام و کوشش علی هشترودی در سال 1336 توسط انتشارات کتابفروشی علویون در زنجان به چاپ رسیده است.
منظومه گنجینه الاسرار نوشتۀ عمان سامانی، دربردارندۀ یکی از بهترین و تأثیرگذارترین اشعار مذهبی در وصف امام حسین (ع) و حادثه عاشورا است. این اثر شامل سرودههای شاعر مشهور عصر ناصرالدینشاه، میرزا نورالله بن میرزا عبدالله بن عبدالوهاب چهارمحالی ملقب به تاجالشعرا و معروف به عمان سامانی و مجموعهای از مرثیهها و سوگنامهها با درونمایهای غمناک از توصیف مظلومیت شهدای حادثه کربلا است. کتاب گنجینه الاسرار به دلیل نوع و شیوه بیانش توانسته به خوبی محتوایی عرفانی را انتقال دهد و مفاهیم بزرگ واقعه کربلا را با روایتی عاشقانه به طور محسوس و ملموس به نمایش بگذارد. عمان سامانی قالب وقوع را برای سرودن و سخن گفتن از واقعه عاشورا برگزیده است. گنجینه عمان که شامل 831 بیت میشود را میتوان یک سفرنامه هم دانست، سفرنامهای که گزارشگرِ حرکت عارفانه و روحانی قافله یاران امام حسین در مسیر شهادت است.
در این مجموعه نخست مختصری از شرح حال حاج شیخ عبدالسلام تربتی بیان شده سپس گزیده ای از سروده های مولف در موضوعات مختلف اجتماعی عرفانی و مذهبی فراهم آمده است
گنبد سلطانیه بقایای آثار یکی از بلاد معظم اسلامی است که در آغاز قرن هشتم بنیان آن گذاشته شد و در اندکزمانی یکی از مراکز مهم سیاست و تجارت دنیا گردید. این شهر عظیم اسلامی هرگز به عمر طبیعی دسترسی نیافت و جوان و ناکام از صحنه گیتی محو گردید و تنها این گنبد عظیم سربهفلک کشیده است که یاد آورد آن همه عظمت و شکوه و جلال باستانی را و بر نظارگان خود در نهایت سکوت و خاموشی داستانهای اقتدار و عظمت بانیان و مهارت سازندگان خود را میسراید. در این کتاب نویسنده درباره ساخت، تاریخ، دوران ساخت و ... آن به گفتگو نشسته است.