کتاب حاضر تحقیقی است در باب دیدگاههای ایران پژوهان، سیاحان و سفر نامه نویسان دورههای مختلف تاریخ ایران در باره شخصیت، خلق و خوی و منش ایرانیان .این مطالب در هشت گفتار تنظیم شده است .گفتار اول به مقوله ((شرقشناسی)) و گفتار دوم به ((سیر تاریخی ایران پژوهی قبل از دوره صفویه)) اختصاص دارد .مبحث ((ایرانی از نگاه انیرانی))، دیدگاههای بیگانگان را از خلال سفرنامهها و آثارشان در باب زندگی ایرانیان منعکس میکند که طی آن تصویری از زندگی مردم ایران در دورههای صفویه، قاجاریه و پهلوی فراهم آمده است .این مطالب به ترتیب، گفتارهای چهارم، ششم و هشتم را شامل میشود .در گفتارهای سوم، پنجم و هفتم با عنوان ((ایران پژوهی)) درباره ویژگیهای سفرنامهها و ایران پژوهی هر دوره (صفوی، قاجار و پهلوی) توضیحاتی داده شده است .در پایان کتاب فهرست منابع و ماخذ، فهرست ایران پژوهان از آغاز قرن دهم میلادی تا اواخر دوره قاجار، و فهرست راهنمای گزارههای کتاب به طبع رسیده است .دیدگاههای ایران پژوهانی که در این کتاب گرد آمده عبارتاند از :((دوره صفویه)) :دولاواله، دوپرنس، تاورنیه، اولئاریوس، لوگوز، تونو، شاردن، کمپفر، لوبرون، و فرانکلین .((دوره قاجاریه)) :ملکم، ژوبر، گاردن، موریه، پوتینگر، دروویل، سولتیکف، فلاندن، لایارد، دوبد، شیل، پولاک، گوبینو، واتسن، ویلز، سرنا، المانی، ماساهارو، براون، دیولافوا، اورسل، موزر، سایکس، کرزون، دوراند، لوتی، اوبن، مابرلی، جکسن، گروته، ویلسن، مکبن روز، نیکیتین، انه، میلسپو، و بلوشر .((دوره پهلوی)) :وست، راس، هاکس، پرونو، سکویل،لاکهارت، گروسه و فوکو .
این کتاب در واقع سفرنامه خانم ناتالینا ایوانوا استاد رشته تاریخ و تمدن ایران در دانشگاه صوفیه بلغارستان است. وی در سال ۱۳۷۵ برای شرکت در دوره دانشافزایی زبان و ادبیات فارسی به ایران سفر کرده بود. این کتاب اگرچه سفرنامه است اما به هیچرو همانند دیگر سفرنامهها صرفاً بیانکننده خاطرات سفر و رخدادها و ملاقاتها نیست. نگاه او به پدیدهها، وقایع، ملاقاتها و گفتوگوها، نگاهی عمیق و از روی تأمل و دقت بسیار و همراه با مقایسه و تطبیق آن با ارزشهای موجود در فرهنگهای دیگر است. نویسنده به مدد مطالعات و تحقیقات گسترده خود چنان فرهنگ، تمدن، و تاریخ ایران را توصیف و تشریح میکند که این مطالب علمی همچون رمانی لذتبخش و شیرین و گاه دردناک، خواننده را مسحور و مجذوب خود میکند. به همین دلیل اگرچه سفرنامهها فقط شامل مشاهدات و قضاوتهای نویسنده است ولی این سفرنامه یا ایراننامه سرشار از اطلاعات و تحلیلهای علمی است که برپایه مطالعات گسترده مستشرقان تدوین شده است و برای مخاطبان ایرانی و خارجی بسیار مفید میتواند باشد.
این کتاب در چهار فصل تدوین شده و نویسنده در بخش اول این رساله از رویدادها و اندیشهها سخن گفته و در بخش دوم، تحلیلی از چگونگی فرایند نوسازی و نتیجه آن که پیدایی تجدد است، ارائه کرده. توجه این نوشته به دورانی است که از جنگهای ایران و روس آغاز میشود و به سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) پایان مییابد. آنچه از آن پس در ایران روی داده، آنچنان به ما نزدیک است که هرگونه ارزیابی آن ارزشی علمی نمیتواند داشته باشد. اندیشه تجدد از کجا و چه وقت وارد ایران شد و ذهن ایرانیان را به خود مشغول داشت؟ تجدد و نوسازی مترادفاند یا متضاد؟ در این کتاب، جامعهشناسی برجسته و باسابقه، با بیانی شیوا و جذاب و موشکافانه، به تشریح این مسائل میپردازد و رویارویی سنت و تجدد را بازمیشکافد.