کتاب تحقیقات ادبی یا سخنانی پیرامون شعر و شاعری تالیف کیوان سمیعی است. این کتاب در سال 1361 توسط انتشارات زوار منتشر شده است. فهرست کتاب شامل شصت موضوع است و عناوین برخی از آنها عبارتند از: قلمرو و نفوذ زبان تازی، تاثیر شعر در نفس، قدیمی ترین شعر عربی، علم بدیع، قواعد ماده تاریخ، مخارج حروف، پیشگویی به وسیله احکام نجوم، تضمین غزلیات حافظ، دستور زبان فارسی و ...
آنچه در این کتاب فراهم آمده مجموعهای است از مقالات "دکتر محمدامین ریاحی" که با این عناوین به طبع رسیده است" :چون شکفتن گلها در باغ"، "نفوذ زبان و ادبیات فارسی"، "زبان کهن آذربایجان"، "آن هنر اصلی فردوسی"، "سال شمار زندگی فردوسی"، "پایداری حماسی"، "ریشه افسانههای زندگی فردوسی"، "یوسف و زلیخا"، "رباعی سرایی در ایران"، "دو یار زیرک"، "نجم رازی و مرصاد العباد"، "تربت شمس تبریز کجاست؟"، "کسایی مروزی"، "در مسلخ عشق"، "حساب سود و زیان در زبان فارسی"، "بوی جوی مولیان"، "نادرشاه و عالمآرای نادری"، "برگی از مظالم قزلباشها"، "فتحنامه ایروان"، "فریب فرنگ"، "ایران در چنگ روسیه"، "از چاپلوسیهای حاجی میرزا آقاسی"، "سند فروش شهر سلماس"، "نخستین سرشماری در ایران"، "گزارشی از آخرین سالهای استبداد "و "فریدون و شعر او ."یادآور میشود "دکتر ریاحی "از محققان عصر ماست .توجه وی بیشتر به نقد و تصحیح و احیای متون کهن فارسی بوده و از جمله مرصاد العباد (کتاب سال 1352)، مفتاح المعاملات، عالمآرای نادری و نزههالمجالس را چاپ کرده است .تحقیقات او درباره فردوسی، شاهنامه و غزلهای حافظ از اعتبار ویژهای برخوردار است .
مجموعه دو جلدی حاضر که به منظور نکوداشت مقام علمی و فرهنگی استاد ((ایرج افشار)) فراهم آمده، مشتمل بر چندین مقاله در زمینههای مختلف علمی است که به ایشان تقدیم شده است .در آغاز جلد اول، سالشمار زندگی و فعالیتهای علمی استاد ایرج افشار و فهرست آثار ایشان ذکر شده است .مقالات این جلد در دو بخش :((زبان و ادبیات فارسی)) (شامل 33مقاله) و ((تاریخ و جغرافیای ایران)) (شامل 30مقاله تنظیم شده که عناوین تعدادی از آنها چنین است :((مثنوی عشاقنامه فخرالدین عراقی و مقام آن در ادبیات ایران)) ;((یوسف و بازار)) ;((تخت کیهان)) ;((درخت زندگی در شاهنامه)); ((روزهای هفته در تاریخ و ادب فارسی)) ;((تذکره خزانه عامری)); ((تاجیک و تازیک)) ;((تاریخچه آیین دادرسی در ایران)) ;((درباره خداینامه)) ;((طبقات اجتماعی دوران ساسانی))، ((آثار قدیمه بندر عباس)); ((ورود پارسیان به تاریخ)) ;((صعود، سقوط و فنای تیمورتاش)) ;((نجوم و احکام نجوم در هندوستان و ایران)); ((ضرب اولین دینارهای اسلامی)); ((خاندانهای بزرگ ایران ساسانی)); ((جام زرین مارلیک با نقش سیمرغ و گاو بالدار)) ;((تاریخچه تاسیس مدارس جدید در اردستان)) ;((مدرسه دارالشفا)) ;((پیماننامه پیامبر اسلام برای خاندان سلمان فارسی و همکیشان دیرینش)).
کتاب در تاریخ جدید تصوف ایران به بررسی مشایخ صوفی سلسله نعمت اللهیه و تحقیق در انشعاب و جریان این سلسله می پردازد. کتاب به بررسی و شرح حال سید معصوم علی شاه از هند به ایران و مست علی شاه شروانی تا صفی علیشاه و سلطان حسین تابنده و انشعابات متاخر می پردازد و در پایان کیوان سمیعی رساله ی ترجمهٔ ی حال از کیوان قزوینی را آورده است.
در این کتاب موضوعاتی مورد بحث قرار گرفته که هر یک بهگونهای ارتباط به شعر و ادب پارسی داشته است، با اینکه هر موضوع چندان درخور اهمیت بوده که جا داشته است بیشتر درباره آن بحث شود. برخی از عناوین کتاب عبارتند از: موجبات امتیاز ادب ایرانی، تفننات ادبی، اهمیت شعر، حفاظ شعر، عظمت مقام شاعر، معنای لغوی شعر، اولین شاعر، قدیمیترین شعر عربی و .... .