اثر حاضر ترجمه ای است از سه مقاله ارزشمند دو ایران شناس برجسته یعنی آقای ایلیاگرشویچ و خانم مری بویس که هر دو از متخصصان برجسته زبان و ادبیات ایران دوره پیش از اسلام هستند و ایراندوست. مقاله اول بنام "ادبیات ایران باستان" از ا. گرشویچ در سالهای 1955-59 به زیر چاپ رفت. وی تمام آثار ادبی بازمانده اوستایی و فارسی باستان را بررسی نموده و منابع مربوط به آنها را با دیدی عمیق و گسترده مطالعه کرده است. مقاله دوم بنام "ادبیات فارسی میانه" و نیز مقاله سوم به عنوان "ادبیات مانوی در ایرانی میانه" اثر گران سنگ مری بویس استاد ممتاز مطالعات ایرانی در دانشگاه لندن است. وی آثار بازمانده ادبیات دوره میانه و آثار مانوی را بطور کامل و جامع و با استناد به مراجع و منابع متعدد کنکاش نموده است.
آنچه در این کتاب فراهم آمده مجموعهای است از مقالات "دکتر محمدامین ریاحی" که با این عناوین به طبع رسیده است" :چون شکفتن گلها در باغ"، "نفوذ زبان و ادبیات فارسی"، "زبان کهن آذربایجان"، "آن هنر اصلی فردوسی"، "سال شمار زندگی فردوسی"، "پایداری حماسی"، "ریشه افسانههای زندگی فردوسی"، "یوسف و زلیخا"، "رباعی سرایی در ایران"، "دو یار زیرک"، "نجم رازی و مرصاد العباد"، "تربت شمس تبریز کجاست؟"، "کسایی مروزی"، "در مسلخ عشق"، "حساب سود و زیان در زبان فارسی"، "بوی جوی مولیان"، "نادرشاه و عالمآرای نادری"، "برگی از مظالم قزلباشها"، "فتحنامه ایروان"، "فریب فرنگ"، "ایران در چنگ روسیه"، "از چاپلوسیهای حاجی میرزا آقاسی"، "سند فروش شهر سلماس"، "نخستین سرشماری در ایران"، "گزارشی از آخرین سالهای استبداد "و "فریدون و شعر او ."یادآور میشود "دکتر ریاحی "از محققان عصر ماست .توجه وی بیشتر به نقد و تصحیح و احیای متون کهن فارسی بوده و از جمله مرصاد العباد (کتاب سال 1352)، مفتاح المعاملات، عالمآرای نادری و نزههالمجالس را چاپ کرده است .تحقیقات او درباره فردوسی، شاهنامه و غزلهای حافظ از اعتبار ویژهای برخوردار است .
مجموعه دو جلدی حاضر که به منظور نکوداشت مقام علمی و فرهنگی استاد ((ایرج افشار)) فراهم آمده، مشتمل بر چندین مقاله در زمینههای مختلف علمی است که به ایشان تقدیم شده است .در آغاز جلد اول، سالشمار زندگی و فعالیتهای علمی استاد ایرج افشار و فهرست آثار ایشان ذکر شده است .مقالات این جلد در دو بخش :((زبان و ادبیات فارسی)) (شامل 33مقاله) و ((تاریخ و جغرافیای ایران)) (شامل 30مقاله تنظیم شده که عناوین تعدادی از آنها چنین است :((مثنوی عشاقنامه فخرالدین عراقی و مقام آن در ادبیات ایران)) ;((یوسف و بازار)) ;((تخت کیهان)) ;((درخت زندگی در شاهنامه)); ((روزهای هفته در تاریخ و ادب فارسی)) ;((تذکره خزانه عامری)); ((تاجیک و تازیک)) ;((تاریخچه آیین دادرسی در ایران)) ;((درباره خداینامه)) ;((طبقات اجتماعی دوران ساسانی))، ((آثار قدیمه بندر عباس)); ((ورود پارسیان به تاریخ)) ;((صعود، سقوط و فنای تیمورتاش)) ;((نجوم و احکام نجوم در هندوستان و ایران)); ((ضرب اولین دینارهای اسلامی)); ((خاندانهای بزرگ ایران ساسانی)); ((جام زرین مارلیک با نقش سیمرغ و گاو بالدار)) ;((تاریخچه تاسیس مدارس جدید در اردستان)) ;((مدرسه دارالشفا)) ;((پیماننامه پیامبر اسلام برای خاندان سلمان فارسی و همکیشان دیرینش)).