کتاب، مجموعه مقالاتی است در زمینه "فلسفه تاریخ"، "روششناسی در تاریخ "و "مکاتب تاریخنگاری معاصر "که در سه بخش تنظیم شده است .بخش اول شامل پنج مقاله است1 : فلسفه تاریخ :نگاهی به دیدگاههای رایج در فلسفه معاصر تاریخ/ آر.اف.اتکینسون (شامل" :رویکردهای جوهری و تحلیلی"، "فلسفه تحلیلی یا انتقادی تاریخ"، "فلسفه جوهری یا نظری تاریخ)2 ;" مدخلی بر فلسفه تاریخ : گذشته، حال، آینده/ مایکل استنفورد (شامل" :اهمیت و جذبه تاریخ"، "ویژگیهای فلسفی تاریخ"، "غفلت از فلسفه تاریخ در دوران معاصر"، "وضعیت کنونی فلسفه تاریخ"، "نحوه ارتباط فلسفه تاریخ با سایر رشتهها"، "فلسفه تاریخ و دغدغههای معاصر "و "امکانات آتی فلسفه تاریخ)3 ;" فلسفه تاریخ :رابطه تاریخ، فلسفه و علوم اجتماعی/ مایکل استنفورد (مشتمل بر مباحثی درباره "تاریخ و علوم اجتماعی :ضلع راست مثلث"، "فلسفه و علوم اجتماعی :قاعده مثلث"، "فلسفه و تاریخ :ضلع چپ مثلث)4 ;" فلسفه تاریخ :چارچوبهای اساسی در آموزش فلسفه مدرن تاریخ/ لئون پمپا (شامل این مباحث" :شناخت امر واقع (فاکت) تاریخی"، "تبیین و درک"، "غیبت و ارزش"، "درایت و واقعگرایی"، "نتیجهگیری)5 ;" تزهایی درباره فلسفه تاریخ/ والتر بنیامین (حاوی هیجده تز درباره فلسفه تاریخ) .بخش دوم که به بحث درباره "روششناسی در تاریخ " اختصاص یافته حاوی سه مقاله است1 : تبیین تاریخ ساختارهای اقتصادی و اجتماعی : رابطه اقتصاد و تاریخ/ کریستوفر لوید، 2 تاریخ و فرهنگ :رابطه فلسفه و تاریخ/ روژه شارتیه، 3 ضرورت همگرایی نظریه اجتماعی و تاریخ :رابطه جامعهشناسی و تاریخ/ پیتر برک .آخرین بخش کتاب نیز از چهار مقاله در زمینه شناخت مکاتب تاریخنگاری معاصر تشکیل شده است1 : نوع جدیدی از تاریخ :میشل فوکو و نظریه عدم استمرار در تاریخ/ مارک پستر، 2 تاریخیگری یا مکتب اصالت تاریخ/ حسنعلی نوذری، 3 تاملی در تاریخ معاصر/ جان لوئیس گدیس، 4 ایران روح دنیای فاقد روح (مصاحبه با میشل فوکو) .فهرست نامها، اماکن، آثار و فهرست موضوعی، پایان بخش کتاب است .
آنچه در این دفتر عرضه میشود بخشی از سخنرانی هاییست که در تهران توسط پروفسور رضا ایراد شده و مقالات پیوست هم در سالهای بعد در پاریس نگاشته شده اند. عنوان کتاب اشاره ایست به دیدها و اندیشه های نگارنده در سخنرانیها و مقالات این مجموعه.
مجموعه حاضر مشتمل بر مقالاتی از نگارنده درباره راز سعادت و جاودانگی انسان است که عمدتا بهرهگیری از مطالب علمی، دینی و ادبی نگاشته شدهاند .برخی از مقالات از این قرارند" :در مقوله شناخت"، "بار امانت"، "راز هستی"، "علم آزاد و علم در بند"، "غم زبان"، "پرواز به ابدیت"، "غم عشق "و "انسانم آرزو است ."مقالات یاد شده از سال 1370به بعد به تدریج در روزنامه اطلاعات چاپ شده است .
"ژان فرانسوا لیوتار "در کتاب حاضر وضعیت دانش و جایگاه علم و تکنولوژی در جوامع سرمایهداری صنعتی پیشرفته را بررسی کرده است .به اعتقاد "لیوتار " علم طی دهههای گذشته، بخش اعظم تلاشهای خود را مصروف تحقیق این موضوعات نموده :زبان، نظریات زبانشناسی، ارتباطات، سیبرنیتیک، انفورماتیک، کامپیوتر و زبانهای کامپیوتری، بانک دادهها و مشکلات ترجمه از یک زبان کامپیوتری به زبان دیگر .وی معتقد است در آینده، آموزش دیگر به کمک آموزگاران و معلمین صورت نخواهد گرفت، و هر دانشی که بتواند به زبان کامپیوتری تبدیل گردد، به هیچ وجه دوام نخواهد یافت .این زمان از نظر "لیوتار "به صدا درآمدن ناقوس مرگ استاد است" .یکی از اساسیترین نکات مورد توجه "لیوتار "در این کتاب، اشاره به این مسئله است که دانش علمی یا شناخت علمی تنها نوع دانش یا شناخت به شمار نمیآید... .وی بر این نکته تاکید دارد که دانش علمی، چگونه موجب مشروعیت خود میگردد، و چگونه خود را قابل قبول و قابل اعتماد میسازد ."به گفته لیوتار" :گفتمان علمی، زبانی کاملا متفاوتی با گفتمان روائی دارد و با اسطوره یا افسانه متفاوت است .زیرا گفتمان علمی برخلاف گفتمان روایی، قادر به مشروعیت بخشیدن به خود نیست و برای مشروعیت یابی باید به بیرون از خود متوسل گردد ."به نظر وی" :اکنون علم آن قهرمان اسطورهای که به تدریج ما را به سمت آزادی کامل و شناخت مطلق هدایت خواهد کرد، نیست ;علم نقش قهرمانی خود را از دست داده است .لذا علم دیگر در پی یافتن حقیقت نیست، بلکه درصدد توجیه و مشروع ساختن خود از طریق قابلیت اجرایی و کاربردی هر چه بیشتر است" ."تصویری که "لیوتار "در این کتاب از جوامع سرمایهداری صنعتی پیشرفته متاخر به دست میدهد، در واقع تصویر جوامعی است که در آنها عرصه دانش در حیطه کنترل و نظارت و اجرای ماشینهای دقیق و عظیم کامیپوتری است....که ضمن فراهم ساختن تسهیلات فراوان، تبعات و پیامدهای هولناکی در پی دارد ."