کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر جلد چهارم از فهرست نسخه های خطی کتابخانه ملک وابسته به آستان قدس است که شامل نسخه های فارسی از کلیات شوقی تا یوسف و زلیخا می‌شود. این کتاب زیر نظر ایرج افشار و محمدتقی دانش پژوه و در سال 1364 تالیف شده است.

شادروان دکتر مهدی بیانی که سالها مدیر کل کتابخانه ملی بودند برای متمرکز نمودن کتب ذی قیمت در کتابخانه ملی با وجود مشکلات زیاد اقداماتی به عمل آوردند و موفق شدند در تاریخ 7/4/1317 در حدود 592/11 جلد کتاب نفیس خطی و چاپی که قسمتی از آنها بی نظیر و منحصر به فرد بود از کتابخانه سلطنتی به کتابخانه ملی منتقل نمایند. در سال 1335 که اداره کتابخانه سلطنتی به عهده آن شادروان محول گردید در ضمن کار از انتقال کتابها نادم بودند و برای ترتیب و تنظیم کتابهای موجود در کتابخانه سلطنتی مترصد گشتند که فهرست جامعی تنظیم نمایند لذا از سال 1335 تا سال 1346 که سال فوت ایشان بود تعدادی کتاب را با سلیقه خودو با کمک دسته فردها و یادداشتهایی که از گذشتگان در کتابخانه سلطنتی بجای مانده بود استفاده کرده و فهرستی تهیه نمودند. متاسفانه دست اجل مهلت نداد که پژوهش و کار خود را باتمام برسانند و با مرحق آن استاد ارجمند که در خوشنویسی استادی ماهرو در شناسایی خطوط مختلف و کتاب تبحر کاملی داشتند به حیات جاودانی پیوستند و در نتیجه فهرست تهیه شده ناتمام ماند ...

مهدی بیانی مولف کتاب می گوید: "بنای تالیف این کتاب در دو بخش نهاده شده است: بخش اول، در بیان احوال خوشنویسان "اقلام سته" یا "خطوط اصول اسلامی" مطلق، اعنی خطوط متمایز: ثلث، نسخ، ریحان، محقق، رقاع، توقیع، چون در میان این جماعت از خوشنویسان اشخاصی که در نوشتن تمام این خطوط دست داشته اند، بسیار است و تفکیک خوشنویسان هر قلم از این اقلام سته دشوار می نمود، با وجود کثرت افراد خوشنویسان این طایفه، همه را در یک جلد آوردم و به مناسبت تقدم تاریخی وضع خطوط، جلد اول کتاب را حاوی تمام بخش اول است، با ترتیب حروف تهجی، به این طبقه اختصاص دادم. بخش دوم، در ترجمه خوشنویسان "خطوط اسلامی" ایرانی، اعنی استادان تعلیق و نستعلیق و شکسته نستعلیق، که آن را در سه جلد مستقل گرد آوردم، و طبع و نشر نستعلیق نویسان را که در جلد دوم از بخش دوم است و از جهت تاریخ وضع باید در مرتبه دوم، پس از تعلیق نویسان قرار گیرد بنا به اهمیتی که آن نزد ایرانیان دارد بر مجلدات دیگر مقدم داشتم و چون ذکر تمامی خوشنویسان نستعلیق در یک مجلد نمی گنجید و از هزار صحیفه و یک هزار و چهارصد ترجمه، تجاوز نمی نمود، قسمت اول آنرا که از حرف الف تا قسمتی از حرف شین و بیش از سیصد صفحه و چهارصد ترجمه است؛ در یک جزء به چاپ رساندم." جلد سوم کتاب زمانی منتشر شد که دکتر مهدی بیانی رخ در نقاب خاک کشیده بود و دکتر محبوبی بنا به تقاضای ایرج افشار ادامه این خدمت را به عهده گرفت و جلد سوم در سال 1348 منتشر شد. جلد حاضر نیز که آخرین جلد از این مجموعه به شمار می رود بر اساس یادداشتها و برگه هایی است که از دکتر بیانی به یادگار مانده است و به همت دکتر محبوبی تنظیم و تحریر شده است.