کتابخانه مجازی ادبیات

این اثر مجموعه ای است شامل بیست مقاله به قلم استاد عبدالحسین زرین کوب که هر مقاله به یک شاعر اختصاص دارد. از رودکی شروع می شود در ادامه به فردوسی، فرخی، منوچهری، ناصر خسرو، مسعود سعد، خیام، سنایی، انوری، خاقانی، نظامی، عطار، مولوی، سعدی، امیر خسرو دهلوی، ابن یمین، حافظ، جامی و صائب می پردازد و در نهایت به بهار ختم می شود.این مقالات به صورت مختصر اما نه با نادیده گرفتن مطالب حیاتی بلکه گزینش صحیح از میان آنان به نگارش درامده است و همین عامل اثر را برای علاقه مندان به آشنایی با شعر فارسی چه خواننده ی مبتدی و چه حرفه ای جذاب کرده است. او با استفاده از نسخه های موجود آثار و تذکره های نوشته شده درباره ی این شاعران و با نظر به شرایط سیاسی اجتماعی دورران حیات شان به بررسی اشعار و زندگی آنها می پردازد. با کاروان حله کتابی است که می تواند شناخت ما را از این بزرگان و آثارشان ارتقا ببخشد.

آنچه در این کتاب فراهم آمده مجموعه‌ای است از مقالات "دکتر محمدامین ریاحی" که با این عناوین به طبع رسیده است" :چون شکفتن گل‌ها در باغ"، "نفوذ زبان و ادبیات فارسی"، "زبان کهن آذربایجان"، "آن هنر اصلی فردوسی"، "سال شمار زندگی فردوسی"، "پایداری حماسی"، "ریشه افسانه‌های زندگی فردوسی"، "یوسف و زلیخا"، "رباعی سرایی در ایران"، "دو یار زیرک"، "نجم رازی و مرصاد العباد"، "تربت شمس تبریز کجاست؟"، "کسایی مروزی"، "در مسلخ عشق"، "حساب سود و زیان در زبان فارسی"، "بوی جوی مولیان"، "نادرشاه و عالم‌آرای نادری"، "برگی از مظالم قزلباش‌ها"، "فتحنامه ایروان"، "فریب فرنگ"، "ایران در چنگ روسیه"، "از چاپلوسی‌های حاجی میرزا آقاسی"، "سند فروش شهر سلماس"، "نخستین سرشماری در ایران"، "گزارشی از آخرین سال‌های استبداد "و "فریدون و شعر او ."یادآور می‌شود "دکتر ریاحی "از محققان عصر ماست .توجه وی بیشتر به نقد و تصحیح و احیای متون کهن فارسی بوده و از جمله مرصاد العباد (کتاب سال 1352)، مفتاح المعاملات، عالم‌آرای نادری و نزهه‌المجالس را چاپ کرده است .تحقیقات او درباره فردوسی، شاهنامه و غزل‌های حافظ از اعتبار ویژه‌ای برخوردار است .

ادبيات غني فارسي هنوز زمينه‌هاي ناگفته بسياري دارد كه شايسته است با دقت و نگرشي تازه تر بحث و بررسي شود. داستان بيت يكي از قالب‌هاي داستاني به كار رفته در شعر فارسي او كهن‌ترين دوره‌ها تا دوره معاصر است. تا جايي كه نويسنده اطلاع داد تا كنون به اين مقوله پرداخته نشده است و شايسته است كه به عنوان يك قالب داستاني كه ويژگي‌هاي مستقل دارد، مورد عنايت محققان قرار گيرد. همان‌گونه كه از نامش پيداست، داستان بيت داستان كاملي است كه در يك بيت نقل شود و عناصر ضروري و بايسته داستان را داشته باشد. با توجه به اين كه در يك بيت مجال براي داستان‌پردازي مفصل نيست بايد حداقل‌هايي كه براي داستان شدن يك روايت ضرورت دارند، شناسايي شوند. با توجه به منابع عناصر پيرنگ، شخصيت، عمل، زمان و مكان از شرايط لازم براي پيدايش داستان هستند و هر بيتي كه اين عناصر را داشته باشد، مي‌تواند داستان بيت به شمار آيد. نويسنده 22 بيت كه به تنهايي داستان مستقلي را نقل مي‌كنند، به عنوان نمونه از نخستين دوره شعر فارسي تا شعر معاصر استخراج كرده تا هم شخصيت‌پردازي، عمل، زمان، مكان و فضاسازي در اين قالب كوتاه بررسي شده است. داستان بيت از سويي در ايجاز و اختصار شبيه به هايكوهاي ژاپني است و از سوي ديگر از لحاظ مختصرنويسي، ايجاز و پرهيز از توصيف به مكتب مينيماليسم آمريكايي ماننده است. قالب پيشنهادي اين مقاله بيشتر بر اساس ويژگي شكل (form) مشخص و جدا شده است. داستان بيت نقطه اتصال شعر و داستان در كوتاهترين و موجزترين شكلي است كه هر دو را برداشته باشد.

نجدي، داستان نويس صاحب سبک معاصر، از جهات بسيار نويسنده قابل تاملي است. در داستان‌هاي او به دليل رويکرد متفاوت به زندگي بشري و عناصر فرهنگ ايراني نکات قابل بحث بسياري مي‌توان يافت. اين مقاله سعي کرده است از ديدگاه نقد جديد شالوده‌شکني به بررسي دو داستان از نجدي بپردازد. اين دو داستان عبارت‌اند از: روز اسب ريزي و شب سهراب کشان. نقد شالوده‌شکنانه بر اساس نظريه دريدا شکل گرفت. ابتدا در فلسفه و بعد در نقد ادبي به کار رفت. پايه نقد شالوده‌شکنانه بر يافتن تقابل‌هاي دوتايي و بحث بر سر آنها براي يافتن موارد تناقض و در نهايت رد پيش فرض‌هاي پذيرفته شده است. نتيجه اين جستجوها معمولا ترديد در مباني فرهنگي و باورهاي پذيرفته شده‌اي است که پيشاپيش بديهي دانسته مي‌شود. تقابل‌ها در داستان‌هاي نجدي معمولا بر پايه تضاد بين انسان و حيوان؛ انسان و طبيعت؛ و انسان و تمدن است. در داستان روز اسب ريزي تقابل بين انسان / حيوان و آزادي / اسارت در درون مايه اصلي تناقض‌هايي ايجاد کرده است که از متن استخراج مي‌شود. در داستان شب سهراب کشان تضاد بين دنياي خشن مردسالار و دنياي معصومانه کودکانه (تجربه / ناپختگي يا نقص / کمال) باعث ايجاد تضاد و تناقض مي‌شود و در درون‌مايه داستان ترديد ايجاد مي‌کند.