محمد بن حسن طوسی معروف به شیخ طوسی، شیخالطایفه و شیخ، از علمای ایرانی شیعه در قرن ۵ه.ق. است. شیخ طوسی در شب دوشنبه ۲۲ محرم سال۴۶۰ه.ق. درگذشت و در نجف در خانه خویش به خاک سپرده شد. بنا به وصیت وی، آن جا تبدیل به مسجد شده است. كتاب هزاره شيخ طوسي كه هم اكنون در دست خوانندگان محترم قرار دارد مشتمل است بر نوشته ها، نطق ها و تحقيقات دانشمندان شرق و غرب، پيرامون شخصيت بزرگ محمدبن حسن طوسي دانشمند بلند آوازه ی ايران و فقيه نامدار شيعه كه در كنگره هزارمين سال ولادت وی، ارائه و معرفی شده اند. كنگره هزاره شيخ طوسي به مدت پنج روز از ۲۸اسفند ماه ۱۳۴۸تا ۳ فروردين ماه ۱۳۴۹ شمسي در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد. کتاب حاضر شامل بخش های مختلفی است که در ذیل به سرفصل های اصلی آن اشاره می شود؛ بخش اول: زندگی نامه، بخش دوم: آثار وجودی شیخ طوسی، بخش سوم: تفسیر قرآن و شیخ طوسی، بخش چهارم: اصول فقه، بخش پنجم: فقه و حدیث و بخش ششم: فلسفه و کلام(عقاید و مذاهب). این مجموعه در دو جلد به چاپ رسیده است و کتاب حاضر مجلد نخست می باشد. این کتاب در سال 1349 به کوشش(و در برخی موارد ترجمه ی) علی دوانی توسط انتشارات دارالتبلیغ اسلامی تهران و با همکاری دانشگاه فردوسی مشهد در 1500 شمارگان و در تهران منتشر شده است.
ایرانیان در گستره فرهنگ و دانش، سابقه ای طولانی دارند. آنان با تلاش های خستگی ناپذیر، گذشته درخشانی را آفریدند و در فرهنگ انسانی، نقش عمده ای ایفا کردند. وزش نسیم آزادی بخش اسلام بر ایران و تلاقی دو فرهنگ ایرانی و اسلامی مناسبات دین و فرهنگ را به همراه داشت و ثمرات میمون و مبارکی برای بشر به بار آورد. این فرهنگ ایرانی-اسلامی پویا، غنی و گسترده بود، به طوری که مرزهای جغرافیایی را درنوردیدند و در شمال آفریقا هند و حتی اروپا راه یافت. بررسی این مناسبات و چگونگی خدمات متقابل ایران و اسلام ازبایسته های پژوهشی روزگار ماست. از همین رو دبیرخانه "دین پژوهان" با دعوت از متفکران و اندیشوران، غوررسی در این موضوع را وجه همت خویش قرار داد و در سلسله مقاله هایی که اینک پیش روی شماست زوایای این مهم را کاوید...
تاریخ علوم اسلامی تقريرات استاد جلالالدین همایی است در درس تاريخ علوم اسلامى كه توسط خود استاد تنظيم شده است. كتاب تتبعى است در تاريخ علوم اسلامى، و مخصوصا بررسى تأثير ايراني اندر ايجاد نهضت علمى عصر عباسى، همراه با معرفى گروهى از علما و دانشمندان ايرانى كه «مؤلفات آنها در انواع فنون عقلى و نقلى، سرمايۀ معارف اسلامى و پايۀ فرهنگ و ثقافت بشرى اعم از ملل و دول خاورى و باخترى بوده است».عناوين برخى ازمهمترين موضوعات كتاب به اين شرح است: فنون نقلى اسلامى، قرآن و حديث، سرچشمۀ علوم عقلى اسلامى، اولين ترجمه در اسلام، مراكز علوم عقلى در ايران و روم، نمونۀ مدارس ايران قبل از بنياد نظاميه، شش ناحيۀ حوزۀ علمى، مدارس اسلامى،تاريخ علم نجوم و هيئت، تقسيمبندى علوم به طريقۀ علما و فلاسفه، فهرست اسامى دانشمندان ايرانى كه در هررشته از علوم و فنون اسلامى صاحب تأليف عمده و اساسى بودهاند، ادبا و مترسلان، رياضيات و هيئت، و ارتباط ايرانيان با علوم جديد فرنگى. كتاب فهرست اعلام، شامل نام كسان و كتابها و جايها دارد.
سید رضی مولف نهج البلاغه کتابی است به زبان فارسی در شرح زندگانی سید رضی، نوشته حجت الاسلام علی دوانی از نویسندگان معاصر. مولف این کتاب را به مناسبت تشکیل کنگره هزاره نهج البلاغه در تهران در سال ۱۳۵۹ ش. به نگارش درآورده است. قرن چهارم هجری، عصر طلایی تاریخ اسلام به شمار میرود؛ عصری که دانشمندان بزرگ اسلام، شیعی، سنی، زیدی، اسماعیلی و... و حتی دانشمندان غیرمسلمان در عراق، مصر، سوریه، ایران و دیگر نقاط جهان اسلام، سرگرم درس و بحث و تالیف و تصنیف بودند و مرکز تمام تبادلات علمی، شهر بغداد بود. محمد بن حسین معروف به سید رضی یا شریف رضی در سال 359 هجری در بغداد به دنیا آمد. او از کودکی هوش و استعداد سرشاری داشت و در نهایت با تالیف نهجالباغه به امتیاز و شهرتی خاص دست یافت. او در محضر استادانی بزرگ به تحصیل صرف، نحو، قرائت، انساب، حدیث، کلام، فقه، اصول، عروض و... پرداخت به طوری که میگویند در بیست سالگی از تحصیل تمامی علوم متداول عصر بینیاز شد. سید رضی در سن 41 سالگی نهجالبلاغه را تالیف کرد و در سال 406 هجری در سن 47 سالگی درگذشت.
دانشمند بزرگ و نابغه كم نظير شيخ محمد علي حزين لاهيجي كه اين كتاب شرح زندگاني پرماجراي اوست، يكي از نادرترين علماي شيعه اماميه است كه قدرش مجهول مانده و تاكنون درست شناخته نشده است. او به نام «حزين» كه تخلص شعراي او بوده، در تذكره ها و بعضي از كتب تراجم بيشتر به عنوان يك شاعر شناخته شده است، نه به عنوان يك دانشمند بزرگ كه از بسياري از امثال خود بزرگتر و جامع تر بوده است. تاریخ و سفرنامه حزین کتابی به فارسی است تألیف محمدعلی حزین لاهیجی (۱۱۰۳ـ۱۱۸۰ق) مشتمل بر تاریخ اواخر صفویه، افاغنه و نادرشاه و سفرنامه مؤلف. مؤلف در این کتاب به شرح خاندان خود و نیز خاطراتش از دوران کودکی تا ایام تحصیل در اصفهان و سپس سفر به شهرهای ایران و اوضاع سیاسی ایران در زمان حملۀ افغانها به اصفهان و پس از آن تا ظهور نادرشاه و شکست افغانها و مهاجرت خود به هند پرداخته است. این کتاب از دو منظر حائز اهمیت است: نخست، مؤلف شرح حال بسیاری از دانشمندان، علما، فقها، حکما، و عرفای معاصرش را، که در منبع دیگری نمیتوان یافت، بیان میکند؛ و دیگر، تصویر دقیقی است از اوضاع سیاسی ایران در آن دوران که او خود شاهد و ناظر آن بوده است. این کتاب نخست به ضمیمۀ دیوان حزین منتشر شد (۱۳۵۰ش)، و سپس علی دوانی آن را تصحیح کرد و بهچاپ رساند (تهران، ۱۳۷۵ش).