کتابخانه مجازی ادبیات

ترکستان،این سرزمین که امروزه از آن با عنوان آسیای میانه یا آسیای مرکزی یاد می‌شود، ناحیه‌ای پهناور بود که از شمال به سیبری، از جنوب به افغانستان و هند و تبت و ایران ، از شرق به مغولستان، و از غرب به دریای خزر محدود بوده است.پس از این که روس‌ها به سال ۱۸۶۰م. شهر ترکستان در شمال تاشکند را به تصرف درآوردند، نام آن را به اشتباه بر همه مناطق تحت تصرف نهادند و از آن هنگام، زمین‌های ماوراء النهر بدین نام معروف شد. اما نام ترکستان در نوشته‌های مربوط به قرن‌ها پیش از این تاریخ وجود داشته و بخشی گسترده از آسیای میانه به این نام خوانده می‌شده است. سرزمین ترکستان در طول تاریخ دستخوش فراز و نشیب‌های فراوان شده و حکومت‌های متعدد بر آن حکم رانده‌اند. مسلمانان پس از فتح سرزمین‌های فارس و خراسان به سال ۹۴ق. به سوی ماوراء النهر روی آوردند و سرزمین‌های این مناطق را نیز فتح کردند تا این که به سال ۹۵ق. به فرماندهی قتیبة بن مسلم باهلی به کاشغر، پایتخت ترکستان شرقی، رسیدند....

چُغازنبیل نیایشگاهی باستانی‌ است که در زمان عیلامی‌ ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌ است و جزء معدود بناهای ایرانی است که در فهرست آثار میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌ است. مکان جغرافیایی زیگورات چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت‌ تپه که از جاده شوش به اهواز قابل دسترسی است، می‌ باشد. «چغازنبیل» که نام باستانی این بنا است، واژه‌ ای محلی و مرکب از دو واژه «چُغا» (در زبان لری به معنی «تپه») و زنبیل (به معنی «سبد») است که اشاره‌ ای است به مکان معبد که تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌ کردند. رومن گیرشمن که پس از دمورگان و دمنکم به سرپرستی هیئت حفاری شوش منصوب شد و تا سال ۱۹۶۸ این وظیفه را به عهده داشت، به طور قطع یکی از شاخص ترین چهره های باستان شناسان خارجی در ایران در طول یکصد سال اخیر به شمار می آید. او بیش از نیم قرن به علم باستان شناسی ایران خدمت نمود. کتاب حاضر حاصل کاوشها و حفاری های او در منطقه چغازنبیل است و متونی که هیئت حفاری فرانسوی طی سالیان متمادی از حفاری ها فراهم آورده اند.

اهمیت فرهنگ‌های لغت و اصطلاحات در تقویت مبانی زبان ملی و غنای آن بر کسی پوشیده نیست. این فرهنگ در دو نسخه خطی متعلق به مصحح چهار اصطلاح دارد که در نسخ خطی و چاپی این کتاب دیده نمی‌شود و همچنین در این چاپ 124 اصطلاح آمده که نسبت به تصحیح محمود کتیرایی، 16 اصطلاح اضافی را داراست. این کتاب افزون بر فرهنگ اصطلاحات، بیان‌کننده بسیاری از رفتار و کردار و روابط افراد مختلف اجتماع است و یکی از منابع شناخت فرهنگ ملی محسوب می‌شود. این کتاب کوچک تاکنون به نُه اسم و به نفر نسبت داده شده است: میرزا آقا، میرزا حبیب‌الله لشکرنویس، شریعتمدار تبریزی.

این کتاب فرهنگ مختصری است در واژه‌های قرآنی که شخص با خواندن آن به نسبت از مطالعه فرهنگ‌های دیگر بی‌نیاز می‌گردد. کلمات ناب و کهن فارسی در آن به‌وفور یافت می‌شود. با سوره‌های مکی آغاز شده و به سوره‌های مدنی پایان می‌پذیرد و برای ترجمه هر واژه قرآنی مصدر، فعل ماضی، مضارع و امر آن با فارسی برابرسازی شده است. از مؤلف این کتاب چیزی در دست نیست اما به دست شخصی به نام «جان‌محمد یا خان‌محمد» تحریر و رونوشت شده است. شیوه نگارش کتاب و لغات سره فارسی گویای تألیف کتاب در قرن ششم یا پیش از آن است.