کتاب “نویسندگان بزرگ معاصر” به دست حسینقلی کاتبی به رشته تحریر و نگارش درآمده است. این کتاب، اثری کهنسال است که در سال ۱۳۲۸ خورشیدی (۱۹۵۰ میلادی) طبع و نشر یافته است. یکی از مهمترین دانشهای بشری که در طول تاریخ همواره همه ما -جامعه جهانی- بدان مفتخر بودهایم، ادبیات است. ادبیات همواره شیرین و منسجم و قدرتمند است و نویسندگان بزرگ در طول هزارههای متمادی، شاهکارهایی خلق کردهاند که مجموع آنها، فرهنگ بشری را ساخته است. این کتاب نیز دقیقا در همین مورد است. مولف در حدود ۸۰ سال پیش کوشیده است تا ادبیات معاصر روزگار خویش را برای مخاطب پارسیزبان معرفی نماید. از همین روی به نویسندگان و آثار و رمانها و اشعار و ادبیات قرن نوزده و بیست پرداخته و شاهکارهای ادبیات کلاسیک جهان را که دارای شهرتی بینالمللی هستند، معرفی کرده است. در این کتاب نویسندگان بزرگی از شرق و غرب عالم معرفی شدهاند. از دورترین نقاط آسیا تا اروپا و آمریکا، نویسندگان و اندیشمندانی که با آثارشان فرهنگ جهان مدرن را پایهریزی کردند. کسانی نظیر اسکار وایلد، ایساهاکیان، د. هـ. لارس، فرانس کافکا، اُ. هنری، ایلیا ارنبورگ، الدوس هاکسلی، آناتول فرانس، جان اشتاینبک، آلبر کامو، ماکسیم گورکی، پییِر لوئیس، آنتوان چخوف، ارنست همینگوی، جورج ولز، استفان زویگ، آندره ژید، برنارد شاو و دهها نویسنده برگ دیگر، در این کتاب مورد معرفی قرار گرفتهاند.
یکی از مشخصات قرن بیستم فزونی مطبوعات آنست. امروز نوشتن مانند حرف زدن امری عادی شده. با وجود این نسبت به قرن نوزدهم آثاری که واقعا بشود آنها را شاهکار نامید رو به کاهش نهاده. علت چیست؟ به عقیده نگارنده علتش اینست که نویسندگان قرن بیستم به سرعت می نویسند، کم فکر و مطالعه می کنند و زیاد به مطلب شاخ و برگ میدهند. بوفون می گوید: خوب نوشتن یعنی خوب فکر کردن، خوب حس کردن، خوب بیان کردن و این سه کار نیاز به فکر و روح و ذوق خوب دارد. بوفون فراموش کرده است که خوب نوشتن حوصله و وقت هم لازم دارد ولی امروزه مردم به قدری گرفتارند که حوصله اینکه قسمت اعظم اوقات خود را به مطالعه و تفکر عمیق بگذرانند ندارند. نتیجه این روش همین اوضاعی است که ملاحظه میکنید. قدماء در نوشتن واقعا زحمت می کشیدند فردوسی سی سال زحمت کشید تا شاهنامه را نوشت...
مولف در مقدمه کتاب می گوید: "در این کتاب به زندگینامه – از تولد تا مرگ – و بازشماری اثر و آثار چاپ شده ی شاعر یا نویسنده توجه داشته ایم. به اعتقاد او و زمینه فکری او کاری نداریم و به چون و چند محتوای کتاب او نیز نپرداخته ایم که آن خود مقوله دیگری است."
تاریخ بشر آئینه یک سلسله مبارزه هایی است که بین طبقات مردم برقرار است و این مبارزه ها تا غلبه حق بر باطل ادامه خواهد داشت. مبارزه طبقاتی مظهر و نمایش واقعی حوادث تاریخی است که سر ترقی و تکامل هم در آن نهانست. نبرد دائمی خوبی و بدی، قدرت و حق، فقر و غنا، سرمایه و کار، تقدم و تجدد، ارتجاع و آزادی، فداکاری و خودپرستی، ظلم و عدالت و بالاخره مبارزه نور و ظلمت و یا یزدان و اهریمن است که حوادث و وقایع تاریخی را بوجود آورده است و بدون این نبرد زندگی هدف واقعی ندارد. تصدیق حالت حاضره و تسلیم در برابر سلطه و قدرت زندگی را همان اندازه فاقد روح و معنی خواهد ساخت که کسی وارد جنگ تن به تن بشود بدون اینکه کینه ای در دل داشته باشد و یا تن به زناشویی دهد درحالیکه فاقد عشق و محبت نسبت به همسر خود باشد. یکی از مظاهر حساس و جلوه های مشخص مبارزه های طبقاتی مبارزه ایست که در طول تاریخ بردگان با اربابان نموده اند و پرده های دلگداز و در عین حال لذت بخشی در صحنه اجتماع به وجود آورده اند. بردگی دوره مشخصی در تاریخ اجتماعی هریک از ملت ها گذرانده و خود یکی از دوره های فعالیت اقتصادی بشر است. تمام ملت ها "دوران اقتصاد بردگی" و یا دوره مبارزه بر علیه بردگی را در زمان واحدی نگذرانده اند و در تمام ملت ها هم بردگی حالت مشخص اقتصادی نبوده بلکه بطوری که در این مقاله ها دیده خواهد شد رژیم اقتصادی بردگی در بعضی از کشورها مانند یونان و روم با ظهور فئودالیسم از بین رفته و در پاره از ممالک دیگر مانند آمریکا و روسیه تا یک قرن پیش وجود داشته و در پاره کشورها مانند ایران از بردگان در فعالیت خاص اقتصادی یعنی تولید استفاده نمی کردند.
کتاب آذربایجان وحدت ملی ایران مقالاتی در خصوص ملیت و زبان آذربایجان است و یک مطالعه اجمالی در اصول ملیت و عناصر وحدت ملی ایران و پیوستگی های تاریخی و نژادی و زبانی و مذهبی آذربایجان با سایر نقاط ایران با یک سلسله استدلالات علمی و تاریخی است که نگارنده کتاب حسینقلی کاتب در سال 1321 منتشر کرده است.