کتابخانه مجازی ادبیات

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

واقعیت این است که ما تاریخ ملی نداشتیم. تاریخی که نمودار زندگی مردم این مملکت باشد، وجود نداشت و تقریباً از قبل و بعد از اسلام، تاریخ بر پایه­ قدرت فرمان­روایان و پادشاهان نوشته شده بود. لازم بود، بالاخره با تحولات ایجاد شده در دنیا، در ایران هم توجهی به وضع مردم مملکت، سوابق اجتماعی، مبارزات آن­ها، اصول عقاید و افکار و ... بشود. در فرصت‌های مناسب اشخاص ذی‌صلاحیت اظهار نظر کنند تا تاریخ واقعی ملت ایران به رشته­ تحریر درآید و ضبط شود. این است که من در فرصت‌هایی که پیش می­ آمد، یادداشت‌هایی برداشتم و به ­تدریج به شکل تاریخ اجتماعی ایران درآمد. این جزوه های تعلیمی در حقیقت به منزله " طرح مطالب درباره آموزش فرهنگ میهنی" و بحثی مقدماتی راجع به آنهاست. مطالبی که در رسالات حاضر جمع آمده چندان زیاد و دامنه بحث در آنها چنان وسیع است که متاسفانه نتوانستیم با همه کوشش های خود آنها را درصفحات معدود بگنجانیم، خاصه که مقصود ما در تهیه این جزوها طرح مطالب بود نه تدوین آنها به صورت کتاب های درسی موجز در حماسه ملی ایران با اینکه ارزش تاریخی ندارد به وجود طبقات مختلف در جامعه اشاره شده و مخصوصاً از طبقه کشاورزان، پیشه وران، نظامیان و روحانیون سخن به میان آمده است. کتاب تاریخ اجتماعی ایران زندگی مردم یعنی حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فکری و هنری ایرانیان را با روشی علمی مورد تحقیق و پژوهش قرار می دهد. این اثر گرانبها یکی از مهمترین منابع در زمینه جامعه‌شناسی تاریخی به شمار می‌رود که راوندی با این کار پایه‌ای محکم و قابل ستایش در این عرصه بنیان نهاد.

مطالعه در زندگی روزمره ایرانیان در خلال روزگاران یکی از جالب‌ترین مباحث تاریخ اجتماعی ایران است. با اینکه مورخان از زندگی روزانه مردم کمتر سخن گفته‌اند، با این حال از خلال مدارک و اسناد اجتماعی، تاریخی، فلسفی و عرفانی دوران بعد از اسلام می‌توان کمابیش به خصوصیات زندگی اجتماعی مردم پی برد. در این کتاب زندگی روزمره ایرانیان در خلال روزگاران بررسی شده است.