نثر فنی در روزگار ساسانیان (652 ـ 226 م.) موضوعات گوناگون را شامل میشود که آثار مذهبی و کتب غیردینی تاریخ ایران را در بردارد. در این مقاله سعی شده است متون پهلوی غیرمذهبی در ادبیات عصر ساسانی به اختصار مورد بررسی قرار گیرد، تا بدین طریق بخشی از تاریخ ادبیات و فرهنگ ایرانزمین در دوران ساسانی مشخص شود، بنابراین به آثار زندگانی و سیرت پادشاهان و داستانهای پهلوی ایرانشهر و همچنین منابع حقوقی، فرهنگی و اجتماعی آن دوره پرداخته شده است.
این کتاب شامل ترجمههایی است که زندهیاد ملکالشعرای بهار انجام داده بوده است. بخشی از این ترجمهها در زمان حیات ایشان منتشر شده و بخشی دیگر که چاپ نشده بوده است، در این کتاب گردآوری شده است. عناوین برخی از این نوشتارها به این ترتیب است: شعر پهلوی، گزارش شترنگ و نهادن وینرد شیر، ارمغان بهار، داروی خرسندی، یادگار زریران یا شاهنامه گشتاسپ، سرود کرکوی، یک قصیده پهلوی و .... .
هر گونه بررسی علمی درباره روند تحولات شعر ایران نیازمند توجه به پیشینه باستانی آن، از جمله آثاری است که از دوره میانه بازمانده است. در میان این آثار، یادگار زریران به دلیل احتوا بر ویژگیهای شاعرانه و حماسی منحصربه فرد خود شایسته توجه ویژهای است. یادگار زریران منظومهای شاعرانه به زبان فارسی میانه و بازمانده ارزشمندی از میراث پارتی است که گوشهای از هنر شاعری ایرانیان را در دوره میانه آشکار میکند. سنجش یادگار زریران با اشعار فارسی پس از اسلام، از جمله شاهنامه، از همانندی برخی صنایع ادبی و فنون بلاغت میان دو دوره حکایت میکند. شگردها و فنون ادبیِ به کار رفته در آثاری چون یادگار زریران متعلق به ادبیات شفاهی پیش از اسلام است که در دورههای بعدی نیز شکوهمند و پرتوان ادامه یافته است؛ چنان که بسیاری از ویژگیهای شعر حماسی دورههای بعدی در این رساله دیده میشود. در این مقاله کوشش میشود مصادیق این سخن در سنجش با شاهنامه بازنموده شود؛ مواردی چون روایت داستان، اغراق، تکرار و استفاده از صفتهای شاعرانه حماسی. برخی موارد سنتهایی است که به گذشتههای بسیار دور مردم ایران بازمیگردد که به آنها اشاره خواهد شد. در پایان نیز به صورخیالی که در این اثر به کار رفته است، مانند تشبیه، استعاره و کنایه، پرداخته میشود.