تاريخ جهانگشاي جويني يکي از امهات متون تاريخي ـ ادبي زبان فارسي است. جويني در اين اثر شرح وقايع و فجايع سه رويداد شگرف تاريخ ايران را در سدههاي ششم و هفتم هجري، يعني ايلغار مغول و فراز و فرود سلطنت خوارزمشاهيان و داستان اسماعيليان ايران، به رشته تحرير درآورده است. در اين مقاله از منظر زبانشناسي نقشگرا ـ که اثر را در ارتباط با گوينده، شنونده، زمينه و موضوع آن بررسي ميکند ـ کارکردهاي زباني اين کتاب تحت عنوان «کارکردهاي تاريخي و ادبي» کاويده و بررسي شده است و اسلوب تاريخنگاري جويني نيز در هر سه مجلد از رهگذر مقايسهاي زباني تبيين و ارزش ادبي و ميزان ادبيت هر کدام نيز نشان داده شده است.
تاریخ جهانگشای کتابی فارسی نوشته عطاملک جوینی درباره تاریخ مغول و خوارزمشاهیان و اسماعیلیان الموت تا 655 قمری و از آثار مهم از نظر تاریخی و نیز ادبی به شمار میرود و نمونهای برجسته از سده هفتم قمری است. این کتاب سه جلد است؛ جلد اول در تاریخ چنگیزخان و اعقاب او تا کیوک خان؛ جلد دوم در تاریخ خوارزمشاهیان و جلد سوم در تاریخ منکوقاآن و هولاکو و اسمعیلیه. اما آنچه که از تاریخ جهانگشای، برای مجموعه شاهکارهای ادبیات فارسی انتخاب شده در 8 بخش است که 7 بخش یا گفتار آن از جلد اول، و بخش هشتم آن از جلد دوم و مربوط به سلطان جلال الدین خوارزمشاه است.
این کتاب به تصویب شورای عالی معارف برای سال ششم علمی دبیرستانها در سال 1314 منتشر شده است. در این کتاب قطعات منتخبی از تاریخ بیهقی، کلیله و دمنه، مرزباننامه و تاریخ جهانگشای جوینی آورده شده است.
شعر و شخصیت شفیعی کدکنی را میتوان از زوایای متعدد و مختلف مورد بررسی و پژوهش قرار داد؛ چه او محل اجتماع نقیضین است؛ از یکسو در حوزه شعر صاحب سبک و از فرارویان و از سوی دیگر در گستره نقد و تحقیق صاحب کرسی و از بارعان. به همین سبب استاد عبدالحسین زرینکوب خطاب به وی مینویسد: «حق آن است که کمتر دیدهام محققی راستین، در شعر و شاعری هم پایهای عالی احراز کند و خرسندم که این استثنا را در وجود آن دوست عزیز کشف کردم». این کتاب نیمنگاهی دارد به شخصیت شفیعی؛ یعنی هنر شاعری وی که شامل دو بخش نقدها و گزینه اشعار است. بخش نخست دربرگیرنده اکثر نقدهایی است که طی چهار دهه از پربارترین دهههای شعر نو ـ یعنی دهه چهل تا هفتاد ـ بر سرودههای سرشک نوشته شده است.
در اين مقاله جريان شعر عرفاني به سه دوره حال، قال و احتيال تقسيم شدهاست، براي ورود به بحث اصلي كه بررسي شعر عرفاني دوره قال است، اشاراتي اجمالي به دوره تكوين شعر عرفاني و دوره حال شده است و پس از آنكه با تكيه بر شعر و شخصيت صوفيانه سه شاعر برجسته عصر فترت يعني شاه نعمت الله ولي، محمد شيرين مغربي و شاه قاسم انوار به طرح اين پرسش پرداخته شده است كه علت عدم ماندگاري اين شعر چيست حال آنكه اين جريان شعري در روزگار حيات شاعران خود، پر رونق و پرطرفدار بوده است؟ در ادامه سخن تلاش شده است كه علل عدم ماندگاري اين جريان شعري برشمرده شود و به علل مقبوليت آن، در روزگار حيات هر شاعر اشارتي رود. در پايان براي عينيتر شدن موضوع، ده غزل از ديوان هر شاعر در سه سطح زباني، بلاغي و موسيقايي مورد تجزيه و تحليل قرار