مجموعه فرامین و منشئآت لنین گراد بر دو قسم است: قسمت اول مشتمل بر 148 مراسله رسمی و دولتی از«احکام سلاطین ماضی» یعنی سلاطین سلجوقیه و خوارزمشاهیه که به قلم دبیران معروف آن عصر، مانند: منتجب الدین بدیع اتابک جوینی، رشید الدین وطواط، عبدالواسع جبلی و بعضی دیگر؛ و قسمت دوم عبارت است از: عمده مراسلات غیر رسمی و دوستانه بعضی از دبیران معروف اوایل عهد مغول از قبیل: شمسالدین محمد جوینی، علاالدین عطاملک جوینی و معین الدین سلیمان، ملقب به پروانه و غیر هم میباشد. این نسخه تاریخ کتابت ندارد ولی از قراین ظاهری معلوم میشود که کتابت آن از اوایل قرن هشتم هجری و کاتب آن محمد بن صدرالدین خوارزمی است. مجموع اوراق آن در 216 ورق یا 431 صفحه است.
بیشک در تحقیقات تاریخی، اسناد و مدارک مکتوب به عنوان منابع دستاول از اعتبار و جایگاه خاصی برخوردارند؛ چنانچه اسناد و مدارک را بخواهیم با ابعاد مختلف ارزیابی و طبقهبندی کنیم، باید فرمانهای حکومتی که از سوی سلاطین و رؤسای دستگاههای حاکم صادر شدهاند را از جمله منابع مهم تاریخ دانست. فرمانها در بررسی و تحقیق دقیقتر حوادث نقش تعیینکننده و غیرقابل انکاری دارند. این کتاب شامل 102 فرمان و رقم مربوط به نیمه اول دوره قاجار (آقامحمدخان، فتحعلی شاه، محمدشاه و شاهزادگان بلندمرتبه معاصر هر یک از آنان) است.
روضة اولى الالباب في معرفة التواريخ و الانساب، معروف به تاریخ بناكتی اثر ابوسليمان بناكتى است. اين اثر از روى نسخه فارسی كتاب، توسط محمود عبدالكريم على، به عربى ترجمه شده است. موضوع كتاب كه نگارش آن در 717ق317/م به انجام رسيده، تاريخ عمومى جهان از آفرينش آدم تا اوايل روزگار ايلخان مغول ابوسعيد بهادر خان 16 - 36ق است. از دو مقدمه براى مترجم و مؤلف تشكيل شده است. در ادامه، اصل كتاب كه شامل 9 قسم مىباشد، ترتيب يافته است. قسم اول كتاب دربردارنده شناخت انساب و تواريخ و شعب انبياء و اوصياء و حكماء از عهد آدم عليهالسلام تا آخر ايام ابراهیم خليل(ص) مىباشد كه شامل دو طبقه و تعداد آنها 20 نفر است. قسم دوم، در ذكر ملوك فارس و مشاهير از انبياء و حكماء، كسانى كه در روزگارشان از ابتداى عهد كيومرث تا آخر ايام يزدگرد بن شهريار كه آخرين ملوك عجم بود، مىباشد. قسم سوم، در بيان نسب مطهر سيد المرسلين و خاتم النبيين تا ابراهیم خليل و شرح احوال، شعب خلفاء و ائمه مهديين تا مستعصم كه آخرين خليفه عباسى بود، مىباشد. قسم چهارم، در اخبار سلاطين و ملوكى است كه در ايام خلفاء بنىعباس مىزيستهاند و در ایران ملكى داشتهاند. قسم پنجم، در ذكر ملوك بنىاسرائيل از عهد موسى عليهالسلام تا آخر ملوك آنان كه به بختنصر معروف بود، مىباشد كه 3 طائفه بودند و عدد آنان 59 طائفه مىباشد و مدت حكومتشان 941 سال و شش ماه بوده است. قسم ششم، در تاريخ نصارى و افرنج و نسب مريم مادر عيسى تا داود عليهماالسلام و ذكر مملكت فرنج و قياصره و باباوات مىباشد. آنان خلفاء مسيح تا روزگار ما مىباشند. قسم هفتم، در تاريخ هنود و صور اقاليم و ذكر مملكتهاى هند و ملوك آن از عهد باسديو تا سلطان علاءالدين است. قسم هشتم در تاريخ خطا از عهد نيكوملكهم اول تا آخر ملوك آن شودى شو وسونام كه به تان خان معروف است و چنگيزخان و فرزندانش با او جنگيدند كه 36 طبقه مىباشند و تعداد آنها 305 مىباشد. قسم آخر در تاريخ مغول و نسب چنگيزخان تا دووالان قوا و شرح ظهرو چنگيزخان و تسلط بر شهرهاى ایران و شعب بناهاى آن تا 25 شوال سال 717ه.ق است، مىباشد. مدت سلطنت آنان حدود 100 سال و شامل 4 طائفه از يك نسل كه تعداد آن 36 مىباشد. شهرت بناكتى مرهون كتاب مشهورى است به نام روضة اولى الالباب في معرفة التواريخ و الانساب كه به تاريخ بناكتى نيز معروف شده است.
ژنرال فرانسوی تره زل ( متولد ۱۷۸۰ میلادی ) معاون ژنرال گاردن مامور نظامی ناپلئون که برای آموزش سپاه ایران با فرماندهی عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه در جنگ با روسیه به ایران آمده بود ، طی ۸ ماه مسافرت در سال ۱۸۰۸( ۱۲۲۳ ق( به ایران ، گزارشی برای ناپلئون تهیه کرد که بنام سفرنامه ژنرال تره زل منتشر شده است. تره زل قصد داشت راههای این سوی جهان را شناسایی کند. وی در این راه عذاب فراوانی کشید و بعد از نه ماه تحقیقات در باب راههای کاروانی هرات و قندهار و سواحل سند به تهران رسید. در این شهر باز با ماموریت جدید گاردان مبنی بر شناسایی و تهیه نقشه عازم ولایات گیلان و مازندران گردید. تحقیقاتی را که تره زل جوان در این ماموریت انجام داد بقدری کامل است که مشکل میتوان باور کرد که چگونه مهندسی جوان تا این اندازه علاوه بر معلومات جغرافیایی و نقشه برداری و راهشناسی و احصاییه و نکات نظامی اطلاعات نجومی و سیاسی و تجاری و مالی نیز بدست داده باشد که تحصیل بعضی از آنها به نهایت درجه اشکال داشته و توام با موانعی بوده و از تمام مراتب گذشته نقشههایی را که مسافرین قبل از او برداشته بودند تصحیح نموده و محلهای آنها را با اماکن تطبیق کرده است. تره زل گزارش ۳۰۰ صفحهای از سفر هشت ماهه تحقیقاتیاش تهیه کرد و اخباری از سواحل خلیج فارس گرد آورد و آنها را برای ناپلئون که مورد علاقه وافر او بود، فرستاد. این اسناد که خط سیرهای مشروح تره زل و بعضی دیگر از اعضای هیئت مامورین مانند؛ ترویلیه و فابویه و دوپره و لامی و برنار و بیانخی دادا را نیز متضمن بود در باب جغرافیا و شناختن اراضی ایران از بهترین منابع است. تره زل افزون بر اطلاعات راهها و آگاهیهای جغرافیایی از اوضاع دربار و شاه و عباس میرزا نایبالسلطنه و نیز قشون و … در یادداشتهای او میتوان یافت. تره زل در انجام ماموریت به شرق در مجموع ۱۲۰۰۰ کیلومتر راه (با در نظر گرفتن مشکلات حمل و نقل و خطرات سفر بدان روزگار اهمیت کار تره زل بیشتر هویدا میشود.) پیموده و مورد بررسی کرده است. وی مدتی آجودان سرتیب گیومینو از افسران مشهور فرانسه بود. وی یکی از دو چشمش را در جنگ از دست داد و با یک چشم باز به خدمت در ارتش ادامه داد...
این کتاب از منابع معتبر در تاریخ مغول است؛ زیرا مؤلف آن سالها در دربار ارغون و هولاکو و پسرانش اباقا و تگودار، صاحب منصب و شاهد بسیاری از رخدادهای آن دوره بوده و برخی حوادث گذشته را نیز از شاهدان آنها و از خاندان خود که از درباریان خوارزمشاهیان و مغولان بودهاند، شنیده بوده است. این کتاب افزون بر اهمیت تاریخی، از لحاظ ادبی نیز بسیار مهم است و نمونهای برجسته از نثر فنی، مصنوع و فاخر دبیرانه پارسی در سده هفتم قمری به شمار میرود. جوینی این کتاب را حدود سال 650 قمری و شاید در 651 آغاز کرده و به سبب آنکه سالیانی چند پیوسته در سفر به مغولستان و بازگشت از آن دیار به ایران بوده است، این کار به کندی پیش رفته و در سال 658 قمری، یعنی دو سال بعد از گشوده شدن بغداد به دست هولاکو و استقرارش در ایران به انجام رسانیده است. جلد اول این کتاب شامل تاریخ چنگیز و فتوحات او، دوران سلطنت اوگتای قاآن و سلطنت گیوکخان؛ جلد دوم شامل تاریخ خوارزمشاهیان و قراختائیان، گورخانیان و سرگذشت حکام و شحنگان مغول در عهد اوگتای قاآن تا ورود هولاکو؛ و جلد سوم شامل تاریخ منکوقاآن و تفصیل حمله هولاکو به ایران، قلع و قمع اسماعیلیه و تاریخ ملوک اسماعیلیه الموت و شرح مذهب اسماعیلیان تا انقراضشان است.