سعید نقشبندی یزدی، متخلّص به «سعیدا»، از شاعران غزلسرای سبک هندی یا اصفهانی قرن یازدهم هجری است. او خود را ریزهخوار خوان جامی، نظامی، سنایی و عطّار دانسته، ارادتی خاص به خواجه شیراز میورزید وبا صائب تبریزی، مراوده و دوستی داشت. دیوان سعیدا حاوی 4815 بیت در 5 قالب : غزل، قصیده، مثنوی، قطعه و رباعی است؛ اما غزلسرایی عرصة هنری مسلّم اوست؛ به طوریکه حجم زیادی از دیوانش را به این قالب اختصاص داده است (590 غزل). از نظر سبکشناسی میتوان سعیدا را در غزل شاعر بحر رمل دانست، بحرهای مضارع و مجتث و هزج در مرحله بعد از آن قرار دارند. دراغلب غزلهایش از پرکاربردترین اوزان شعر فارسی بهره جسته است مثل رمل مثمن محذوف و مضارع مثمن مکفوف محذوف. البته چند غزل در وزن ضربی و تند یا خیزابی و پر تحرک به چشم میخورد که عواطفی شورانگیز و پر جذبه و حال همچون غزلیات قلندری مولانا را تداعی میکنند. بحرهای غزل سعیدا جز رجز و مقتضب، در قصاید او هم دیده میشود. او مثنوی را در بحر سریع و قطعه را فقط در بحور مجتث، خفیف و مضارع سروده است. در رباعی بیشتر از بحر هزج مثمن اخرب مقبوض اَزَل استفاده کرده است. در دیوان سعیدا اوزان دوری کمی دیده میشود و غالب اوزان او «جویباری» و ملایماند. در این مقاله سعی بر این است تا با کمک جدولهای آماری دقیق، اوزان رایج و کم کاربرد بحرهای اشعار سعیدا معرفی و تحلیل شود و جایگاه او در سبک هندی تبیین گردد.
شعر مستی بیشتر به سبک اصفهانی یا به قولی هندی متمایل است و در این سبک با آوردن مضامین بکر و نو پایه سخن را درست و بجا نهاده است. در غزلیات شعرای سبک هندی معمولا تک بیتهای خوبی دیده می شود و بعضا ابیات سست هم در کنار شاه بیتها دارند نهایت شعر مستی یکدست و بی عیب است. مستی در انواع مختلف شعر از غزل و قصیده و مثنوی و رابعی و ترجیع بند و ترکیب بند آثار بدیع آفریده است که نمودار هنر سخن پردازی و قریحه توانای اوست و گاه به تفنن تعبیرهای متداول روزگار ما را نیز چنان ماهرانه جامه ادب می پوشد که مطلوب خاطر اهل ادب است...
سرقتهای کاظم غواص گیلانی از شعرهای حزین لاهیجی و افشاگری آن توسط استاد دکتر شفیعی کدکنی، رویدادی بود که موجب شد این آخرین شاعر بزرگ سبک هندی و علامه ذوفنون در محیط ادبی ایران از سر نو توجه هموطنان خویش را جلب کند و مجددا معرفی گردد و آثارش در عرصه نقد و انتشار قرار گیرد. این کتاب مشتمل بر دو باب است: احوال زندگی حزین لاهیجی و آثار حزین لاهیجی. منبع اصلی نویسنده برای تدوین این کتاب، تذکره الاحوال حزین و رساله او در ذکر استادان و تصنیفاتش به عنوان «رساله در فهرست اساتذه و تصنیفات خود» بوده است.
امير الشعرا، عمعق بخارايي ـ از شاعران پارسيگوي اوايل قرن ششم هجري است. مضامين اشعار او به مقتضاي زمان، مدح و گاه هجو، تغزل و وصف طبيعت و توصيفات گوناگون است. ديوان او مشتمل بر قصايد، رباعيات و بعضي قطعات است. قسمت اعظم قصايدش در مدح شمس الملک ـ است؛ اما در عين مداحي، استغناي طبع و علوم روح و فکر را در زير پاي شهوت و حرص لگد کوب نميکند. او در تشبيه مهارت دارد و حدود نيمي از ابياتش حاوي تشبيه است و بنابراين، در بررسي سبکشناسانه ميتوان او را شاعر تشبيهگرا ناميد. غالب تشبيهات او از نوع مفرد و محسوس است و پس از آن تشبيه مجمل. اما بسامد زياد تبيهات مشروط، وهمي، خيالي مرکب جمع، تفضيل و محسوس به معقول در ديوان شاعر گواه اين اسک که او با کمل استادي، کلام خود را ظاهرا و باطنا زينت داده است و همين دلايل است که انوري ـ او را استاد سخن ناميده است. از آنجا که عمعق به لحاظ آوردن وجوه شباهتهاي تازه در زمره شاعراني است که در تغيير سبک خراساني به عراقي سهيم بودهاند، در اين مقاله بر آنيم تا به کمک جدول آماري تشبيهات شاعر، به بررسي ارکان تشبيه، انواع و اغراض آن، اقتران بتشبيه با زيورهاي بلاغي و منابع الهام گرفته در ديوان و روش و سبک بپردازيم.
ترجمه تفسير طبري، فراهم آمده در زمان سامانيان، قديميترين ترجمه فارسي قرآن و از قديميترين کتب نثر فارسي است. بررسي ويژگيهاي نثر اين کتاب که مطابق با نثر معيار آن روز و دور از حالت روايي و شاعرانه است، ميتواند به خوبي بيانگر زبان نثر اوايل دوره فارسي دري باشد. در اين مقاله ما به بررسي شش ويژگي افعال متعدي، پيشوند در فعل، مجهول و انواع آن، صيغه دعايي، لازم يک شخصه و استعمال افعال متروک و مستعمل در اين نثر پرداختهايم. تمايل خاص مترجمين به کاربرد فعل متعدي سببي، وجود انواع فعل مجهول، کاربرد دو پيشوند نادر «فا» و «ور»، شکلهاي مختلف فعل دعايي و انواع فعل لازم يک شخصه با توجه به جايگاه و کاربرد ضمير مفعولي، ويژگيهاي خاص و منحصر به فرد اين ترجمه کهن از قرآن است.