کتابخانه مجازی ادبیات

حمزه نامه آمیزه‌ای از حقیقت و افسانه با نثری روان، داستانی پهلوانی و با ریشه‌های مذهبی است. این کتاب در شبه جزیره‌ی هند تألیف یافته و متأثر از آداب و سنن آن دیار است. نام‌های خاص هندی در آن بکار رفته و از واقعیّت تاریخی به دور است. نویسنده‌ی داستان به بهره برداری از نام حمزۀ بن عبدالمطلّب، عمومی پیامبر گرامی و برخی صحابه و نیز برخی از پادشاهان و وزرای ایرانی داستانی حماسی مهیّج پرداخته و در پاره‌ای از داستانها مشابهت زیادی با ماجراهای شاهنامه‌‌ی فردوسی دارد و نیز از قصص انبیاء سود برده است. نویسنده‌ی داستان شناخته نشده، امّا به اعتقاد دکتر ذبیح الله صفا نوشتن آن بدستور حمزۀ بن عبدالله خارجی که در نواحی شرقی ایران حکومت تشکیل داده بود انجام گرفته. نثر کتاب، چنان­که اشاره شد، نا هماهنگ است. امّا بیشتر صبغه‌ی سبک قدیم دارد و در آن لغات اصیل فارسی دیده می‌شود. راوی در توصیف صحنه‌ی جنگ یا وصف طبیعت اندکی با تکلّف نوشته ولی به هر حال زیبا و دل انگیز است. این کتاب به نام‌های دیگر «رموز حمزه» و «حمزه نامه» نیز مشهور است و در زمان اکبرشاه گردآوری گردیده و مشتمل بر 69 داستان است.

کتاب پیش رو مشتمل بر 37 داستان است که جلد دوم قصه حمزه را در برمی گیرد و با آمدن حمزه از مکه و جنگ با کفار آغاز و با شهادت حمزه در جنگ احد و کشته شدن یاران وی به پایان می رسد. قصه حمزه که به نام رموز حمزه و حمزه نامه نیز شهرت دارد، داستانی پهلوانی با ریشه مذهبی است و حوادث این داستان مقارن با ظهور اسلام و توسط حمزه عموی رسول خدا (ص) رقم می خورند. حمزه نامه که نویسنده و سال تالیف آن نامشخص است، در سرزمین های اسلامی شهرت بسیاری یافته است. این کتاب در گذشته به زبان‌های عربی، ترکی، گرجی و اردو نیز ترجمه شده و نگارگری حمزه نامه در زمان اکبرشاه به شهرتی جهانی دست یافته است. داستان حمزه از مطالب گوناگون و حوادث طبیعی، خارق العاده و گاه افسانه ای تشکیل می شود که از مضامین قصص پیامبران و حتی شاهنامه فردوسی نیز بهره برده است. این کتاب با مقدمه و تصحیح جعفر شعار با بهره گیری از سه نسخه خطی برلین، آکسفورد و تهران، در سال 1347 و توسط انتشارات دانشگاه تهران در اختیار علاقمندان ادب فارسی قرار گرفت.

این مجموعه دربرگیرنده‌ی 65 مقاله‌ی دومین همایش پژوهش‌های ادبی است. این همایش در سال 1381 به همت مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و دانشگاه الزهرا برگزار گردید. مقالات عرضه شده در این مجموعه "زبان و ادبیات ایران باستان"، "ادبیات فارسی کلاسیک"، "ادبیات معاصر"، "زیباشناسی و بلاغت"، "نقد ادبی و ادبیات تطبیقی"، "زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرزها"، "مطالعات زبان‌شناسی".

سیر شعر فارسی و نقد آن از حرکت و نگرش پویا و در عین حال متنوع و متغیر آن برکنار نمانده است؛ چنان‌که گاهی اندیشه‌ها و نظرهای منتقدان و متفکران را با قوت تمام به خود جلب کرده و به تأمل و تدبرهای دقیق و توقف‌های طولانی در برابر خود وااشته است. کوشش نویسنده در این اثر بر آن بوده که سیر کلی این آرا و اندیشه‌ها را در نقد شعر فارسی استخراج کند. از آنجا که بیشترین مجادلات و مباحثات منتقدان شعر فارسی در سده اخیر و به‌ویژه بعد از دوران مشروطه در ایران روی داده است و یکی از مهم‌ترین تحولات دنیای شعر و شاعری و نقد و سخنوری فارسی در این روزگار رخ نموده است، پایه اصلی این کتاب بر بررسی این آرا و تحولات از دوره مشروطه تا سال 1332 هجری شمسی گذاشته شده است.