در این مقاله شاهنامه مشتمل بر سه بخش دانسته شده است: بخش اساطیری (دوره پیشدادیان)، بخش پهلوانی (دوره کیانیان) و بخش تاریخی (از اسکندر تا پایان عصر ساسانی). بخش پهلوانی آکنده از هنرنماییها و پهلوانیهای رستم است و اغلب داستانهای این بخش، حتی داستانهای عاشقانه، صبغه حماسی دارند و توجه خوانندگان ایرانی شاهنامه بیشتر معطوف به مطالعه این بخش است؛ اما در بخش تاریخی که توجه کمتری به آن شده دهها داستان یا قصه آمده که هیبت و هیمنه حماسی ندارند اما سرشار از حکمت و معرفتاند. داستان «انوشیروان و بوذرجمهر و کنیزک» و «بوذرجمهر و بازوبند گوهر» از این جملهاند که به شرح آنها پرداخته شده است.
ویژگی اصلی این پژوهش، کنکاش باستانشناسانه و روانشناسانه دربارهی شخصیتها و فضای اجتماعی و سیاسی داستانهای "شاهنامه" است. به باور نگارنده: "شاهنامه دارای دو بخش است که به طور کامل با هم تفاوت دارند. ویژگیهای ساختی، زبان شناسی، جهانبینی و مانند اینها در هر دو بخش چنان ناهماهنگ و ناهمخوانند که میتوان گفت دارای دو اندیشه، دو استعداد، و دو پسند جداگانه و نایکدستاند. برای نمونه در یک بخش سستی و ناپایداری جهان، بنیان جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی است و در بخش دیگر آزپرستی و زیادهخواهی اساس جهانبینی نویسنده را میسازد؛ ..... بر این اساس میتوان شاهنامه را بر دو بخش جداگانه بخشبندی کرد بخش نخست از آغاز شاهنامه تا پایان شاهنشاهی (= امپراتوری) کیخسرو به همراه داستان رستم و اسفندیار است که شاهنامهی اصلی نامیده میشود و بخش دوم از آغاز پادشاهی لهراسب تا پایان شاهنامه (بدون داستان رستم و اسفندیار) است که آن را شاهنامه افزوده نام نهادهایم. شاهنامهی افزوده نوشتهی فردوسی است؛ اما شاهنامهی اصلی نویسندهی دیگری دارد که باید برای یافتن نامش در تاریخ و تاریخ ادبیات کاوش کرد. کتابی که پیش رو دارید کوشیده تا این نظر را که کل شاهنامه نوشتهی یک تن نیست به اثبات برساند".
بزرجمهر حکیم شخص معمامانند و مرموزی است. ادبیات عرب و ایران از اشارات نسبت به این وزیر معروف شهریار بزرگ ساسانی خسرو اول انوشیروان مملو است و در هر مورد عباراتی را که به او انتساب دادهاند، ذکر شده است. به نظر شرقیان وجود تاریخی بزرجمهر و انوشیروان هر دو یکسان است؛ ولی علمای اخیر عرب معتقدند او جز شخصی موهوم و کاملاً افسانهای بیش نیست. این کتاب نوشته آرتور کریستنسن مستشرق دانمارکی است که درباره بزرجمهر حکیم به نگارش درآمده است.
ترجمه كتاب الغارات «الاستنفار و الغارات»، نوشته ابراهیم بن محمد بن سعيد بن هلال متوفى 283ق، مىباشد كه توسط عبدالمحمد آیتی، در سال 1369ش، به فارسى ترجمه شده است. مترجم، جهت رعايت امانت در ترجمه، اقدام به ترجمه تحت الفظى كرده است. وى، كتاب را از روى تصحيح سيد عبدالزهرا خطیب ترجمه كرده است. اين نسخه، نسبت به ساير نسخ كتاب، داراى حواشى مختصرتر و سادهترى است و بيشتر حواشى، ترجمه حواشى آن است. مترجم از تحقيقات آقاى مير جلالالدين محدث ارموى نيز استفاده كرده است. اين ترجمه، از نظر برگردان مطالب، نسبتاً دقيق و رساست و از نظر نثر، زيبا، سليس و دلچسب است و نسبت به ترجمه شيخ محمدباقركمرهاى از اين كتاب، شيواتر است...
مخزن الاسرار نخستین اثر پرآوازه شاعر گنجه است که در روزگار جوانی یعنی حدود سیسالگی به تحریر آمده است. نظامی پیش از آن به دیگر اقسام شعر چون غزل و قصیده میپرداخته است. این مثنوی کتابی است صرفاً اخلاقی که انسان، محور و مدار آن است. گاه این انسان را به درجهای فرامیبرد که از ملک درمیگذراند و گاه او را از تخت عزت فرومیافکند و به تازیانه ادب فرو میکوبد و تحقیر میکند، تا از چه زاویهای در او نگریسته باشد. در این کتاب گزیدهای از این مثنوی نظامی آورده شده است.