کتابخانه مجازی ادبیات

سید اسماعیل، مشهور به جرجانی (435-531 هجری) شاگرد طبیب حاذق، ابولقاسم عبدالرحمن بن علی نیشابوری یکی از شاگردان ابن سینا بوده است. وی جز پزشکی و داروسازی، در علوم دینی، فلسفه و اخلاق هم تبحر داشته است. با ظهور جرجانی و ارائه چهار کتاب ارزنده طبی به زبان فارسی، دوران تجدّد طب ایرانی آغاز شد. برخی کتب جرجانی در طب عبارتند از: ذخیره خوارزمشاهی، خفی علایی، فی حفظ اصحه و کتابی در علم تشریح. کتاب حاضر که حاصل کنگره بزرگداشت این حکیم است از 89 مقاله تشکیل شده و زیر نظر گروه طب اسلامی و طب سنتی و با کوشش دکتر فریبرز معطر، دکتر محمدرضا شمس اردکانی و دکتر محمود مصدق تدوین شده است. این کتاب در هفت بخش تنظیم شده که به ترتیب عبارتند از: جرجانی و روزگار او، تالیفات و سبک نگارش جرجانی، جرجانی و اخلاق پزشکی، جرجانی و داروسازی، تدابیر پزشکی جرجانی، جرجانی و پزشکی نوین و سایر موارد.

محمدحسین عقیلی علوی خراسانی یکی از بزرگ‌ترین پزشکان ایران در اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم هجری قمری است و صاحب کتاب بسیار مهم در ادویه و مصطلحات پزشکی موسوم به مخزن الادویه. در این مقاله، ابتدا مقدمه‌ای درباره خاندان عقیلی علوی نوشته شده است. در این خاندان در طول تاریخ، اطبا و عالمان نامداری ظهور کرده‌اند؛ به ویژه میر محمدهادی علوی متخلص به "شرر" شیرازی و معتمدالملوک میرزا هاشم علوی شیرازی معروف به حکیم علوی خان که مشهورترین طبیب این خاندان بوده است. سپس، به احوال محمدحسین عقیلی علوی خراسانی شیرازی پرداخته شده و به سبب مدارک اندک درباره او، مطالب متعددی از لابلای کتاب بزرگش در سبب تألیف کتاب، منابع و مآخذ او در تدوین و تصنیف آن کتاب فراهم آمده است. و بالاخره، کتاب مخزن الادویه، فصول و بخش‌ها، شیوه تألیف و نگارش و چاپ‌های آن مورد بررسی قرار گرفته است.

نوشتار حاضر ترجمه و شرح "الرساله الذهبیه الطیبه "منسوب به امام علی بن موسی الرضا (ع) است .در صفحات نخست کتاب مطالبی درباره چگونگی و زمان غذا خوردن و آشامیدن درج می‌شود، سپس از ویژگی فصل‌ها و ماه‌های مختلف سال و تاثیرات خاص آن بر بدن سخن می‌رود .در ادامه نیز رهنمودهایی در خصوص حفظ سلامت بهداشت و درمان بیماری‌های مختلف به طبع می‌رسد .برخی از بیماری‌های مورد بحث عبارت‌اند از :فراموشکاری، زکام، سنگینی گوش، یرقان، فساد دندان، فرو نشاندن صفرا، شکافتگی ناخن، سنگ مثانه و آزار معده .

انگیزه تالیف کتاب حاضر این بوده که تا ممکن است مطالب مربوط به املاء و انشاء قاعده بندی شود. از این جهت آنچه به املاء و انشاء بستگی دارد دسته بندی و برای هر دسته یک قاعده ای کلی با موارد استثناء ذکر شده است. مستند قواعد، کتب ادب مورد اعتماد عربی و فارسی و اظهارنظر پژوهشگران و اساتید بوده است. در مواردی که به دست دادن قاعده امکان نداشته و سروکار با جزئیات بوده از قبیل اینکه چه الفاظی دارای واو معدول است یا کلمه های عربی که وارد فارسی شده و با یک تلفظ به چند شکل نوشته می شود یا الفاظی که از جهتی غلط مشهور می باشند، در این گونه موارد ناگزیر همان کلمات و خصوصیت مربوط به هر لفظ ذکر شده است