ارزش سفرنامه ها بر کسی پوشیده نیست. جهانگردان به دلیل وابسته نبودن به دولت میزبان، تحلیل درست تر و دست اول تری از حوادث و اوضاع کشورها دارند. سفرنامه کلاویخو نیز از این دست است. روی گونزالس دو کلاویخو (م 1406) که از طرف دولت اسپانیا برای مأموریتی عازم دربار تیموریان شده بود، شمال غربی تا شمال شرقی ایران را پیموده است. این کتاب که جز اولین سفرنامه های ایران (پیش از صفویان) است، مرجع سفرنامه های بعدی شده. نسخه خطی این کتاب متعلق به قرن پانزده و رونوشت آن در اوایل قرن شانزدهم است. کلمنتس هکلویت نیز در 1859 آن را از روی نسخه قرن شانزدهم به چاپ رسانده. این کتاب در روسیه نیز توسط سرزنوسکی به چاپ رسیده ولی گویی ناشر از وجود این دو نسخه بی اطلاع بوده است. گی لسترنج انگلیسی نیز از روی نسخه روسی، بر این کتاب حواشی سودمندی افزوده که به دلیل آشنا نبودن وی با آن زبان، خالی از اشکال نیست. محبوبی اردکانی نیز در ترجمه خود از این کتاب، بر آن حاشیه زده است که هر دو در این ترجمه آورده شده است. مسعود رجب نیا این ترجمه را از روی نسخه 1881 اسپانیا به فارسی برگردانده و اولین بار در سال 1337 ش به طبع رسانده است. کتاب حاضر چاپ دوم این ترجمه است.
نویسنده این سطور حسین فرزند مرحوم محمدهاشم مشهور به ذوالقدر شجاعی کارمند پایه 9 وزارت دارائی (ممیز مستقل حسابهای اداره کل درآمدها) که در ذیحجه سال 1374 برابر با تیر 1334 شمسی توفیق تشرف به مکه معظمه را داشتم از همان روزهای اولیه مراجعت قصد داشتم که شرح جریان این سفر روحانی را به رشته تحریر درآورم که هم خاطرات این مسافرت ثبت و ضبط شده و هم آنکه شاید برای علاقمندان راهنمای مفید و سودمندی شود ولی از بدو ورود به تهران رعایت نزاکت های اجتماعی و دید و بازدیدهای سروران عزیز و دوستان گرام مجال شروع باین کار را نمی داد اینک که فی الجمله فراغتی حاصل گردیده است اقدام به تحریر نموده و از خداوند بزرگ حسن ختام آنرا مسئلت دارم.
در پژوهش حاضر کوشیده شده ضمن بررسی تاریخی تحولات اجتماعی مانند نقش مذهب و چگونگی حرکتهای مذهبی سیاسی، تغییرات تشکیلات اداری در چارچوب رویدادهای سیاسی و اقتصادی ایران عصر قاجار معرفی و ارزیابی شود. افزون بر آن مباحث تنظیمات و قوانین در دوران قاجار تاسیس انجمنها و احزاب و گسترش آنها از جمله موارد قابل توجه در بررسی حاضر است. در آغاز کتاب منابع این اثر و محتوای آنها معرفی شده است. روند گسترش تاریخی قاجار، حکومتهای عصر قاجار، ساختار حکومت در دوران قاجار (نظام و تشکیلات اداری حکومت، و تقسیمات کشوری و اداری)، سازمان لشکری در دوران قاجار، سیاست مذهبی در عصر قاجار، طبقات و سلسله مراتب اجتماعی در عصر قاجار، تنظیمات و قوانین در دوران قاجار، سیاستهای فرهنگی در عصر قاجار، روابط خارجی ایران در دوران قاجار، امتیازها و قراردادهایی که از جانب اتباع و یا دولتهای بیگانه با ایران منعقد شده است، جنبشهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، و گسترش گروهها و احزاب سیاسی در عصر قاجار.