شهر اصفهان در ادوار گوناگون، بویژه در چند مقطع تاریخی که به عنوان پایتخت حکومتهای مختلف قرار گرفته، منشا تاثیرها و تحولات عمیقی در عرصه های علم، فرهنگ، هنر، معماری و ادب ایرانی بوده است که اوج آن را در عصر صفوی میبینیم. در این مقاله از منظر سبکشناسی به بررسی نقش اصفهان در پیدایش و تکوین سبکهای شعری پرداخته و نشان دادهایم که نقش محوری و کلیدی این شهر و پیشاهنگان آن در قلمرو شعر و ادبیات در تغییر و تثبیت دو سبک اصلی هندی (یا اصفهانی) و بازگشت ادبی و دو سبک فرعی (یا حد واسط) سلجوقی و دوره فترت در شعر فارسی تا چه اندازه و پایه و به چه صورتی بوده است.
مولف در مقدمه کتاب می گوید: "در این کتاب به زندگینامه – از تولد تا مرگ – و بازشماری اثر و آثار چاپ شده ی شاعر یا نویسنده توجه داشته ایم. به اعتقاد او و زمینه فکری او کاری نداریم و به چون و چند محتوای کتاب او نیز نپرداخته ایم که آن خود مقوله دیگری است."
فصل اول کتاب که دهها صفحه را فراگرفته است، وظیفه بحث در "سبک" و "سبک شناسی" را تقبل کرده است. در معرفی این مباحث به نظر رسید که بهتر است بسیاری از کلمات مثل "ادبیات" و "معنی" مجددا مورد رسیدگی تازه قرار گیرد و یکبار دیگر این کلمات از نظر "زبانشناسی" بررسی شود. بعدا سعی شد تا مراکزی که عهده دار مطالعه امکانات جدا کردن "صورت" از "معنی" است معرفی شود؛ تا روشن گردد که دشواریهای این امر چیست و چرا در قرن اخیر مساعی فراوان برای جدائی "صورت" از "معنی" بکار رفته است. در بخش دو باید به خاطر سپرد که "معنی" و مطالعه آن از دشواریهای کنونی دنیای ماست. از زمانی که قدرت فلسفه و استقلال سرزمینهای آن به انقراض گرائیده و به مرزهای آن تجاوزاتی شده، فلسفه از یک واحد مستقل به اجزاء پاره پاره درآمده و هر جزء آن به علمی وابسته و مرتبط شده است. ناچار "معنی" و "دلالت" هم توان حفظ تمامیت نیافته و علوم دیگر سرپرستی و اداره آن را عهده دار شده است. از این جاست که هر چه درون "دلالت" و " معنی" را بیشتر بشکافند، مشکلات آن ظاهرتر و فزون تر می شود تابجائی که اکنون این دشواری به صورت یکی از پیچیده ترین معماهای عصر ما درآمده و علم امروز در مقابل آن درمانده گشته است. در فصل سوم کتاب به صنعت شاعری دیگر او که تکرار یک صامت در آغاز دو یا چند کلمه یک بیت است توجه گردیده است. در این فصل کوشش شده تا ارتباط میان صامتهای تکرار شده در اول کلمات یک بیت با "معانی" مورد نظر شاعر نشان داده شود. در این فصل اشاره شده که امرسون بارها و با نظم خاص صامت آغازی کلمات یک بیت را با مقاصد مختلف مربوط کرده است ولی کمتر کسی متوجه این ارتباط شده است. در فصل چهارم مطالعه کلمات مرکب شعر او مورد توجه است. برای اینکه باز "سبک" امرسون در ساخت و بافت کلمات روشن شود. هزاران کلمه مرکب شعر او بررسی گردیده و نحوه و "سبک" پیوستن کلمات مرکب او مثل شیوه اتصال دو اسم، اسم و صفت ، اسم و قید، صفت و اسم، فعل و اسم نظائر این ترکیب ها طبقه بندی شده است. بعدا "سبک" او در اتصال کلمات با شیوه شاعران دیگر در ترکیب و ساخت کلمات مرکب مقایسه گردیده است. کوشش شده تا توجه خواننده باصالت "سبک" او در اصل کلمات معطوف شود. زیاده بر یکصد و ده مورد دیده شد که آنها را باید اثرات خلاقیت او در سکه زنی کلمات مرکب در واژگان انگلیسی دانست. در فصل پایانی به کاربرد کلمات و خصوصیات دستوری امرسون از باب اسم و صفت و قید و طرز پیوستگی و ارتباط آنها به یکدیگر توجه شده تا از این راه بتوان وجه دیگر از "سبک" او را دسته بندی کرد.
جلد اول کتاب مشتمل بر پنج گفتار است که هر گفتار نیز به طور معمول مشتمل بر فصول و بخشهای متعددی است. از گفتار ششم تا دهم در جلد دوم و از گفتار یازدهم تا پانزدهم نیز در جلد سوم آمده است. در جلد اول جغرافیای اردبیل و تاریخچه آن تا زمان مشروطیت بررسی شده است. جلد دوم با گفتاری در رابطه با بررسی تاریخی حوادث و اتفاقات این شهر در زمان پهلوی آغاز شده است. گفتارهای بعد به زبان و مذهب و آداب و رسوم و نیز ابنیه و آثار تاریخی آن اختصاص یفته است. در گفتار آخر نیز نقدهای بزرگان درباره کتاب آورده شده است. در جلد سوم اولین گفتار به تاریخ اردبیل از شهریور 1320 تا انقلاب اسلامی اختصاص دارد. مباحثی مانند اقتصاد، بازرگانی، پزشکب و .... از دیگر مطالب این مجلد است. در بخش فرهنگ و معارف به تعلیم و تربیت قدیم و جدید و چگونگی شکلگیری مدارس جدید و نیز نهادهای فرهنگی ـ هنری پرداخته شده است.
جلد اول کتاب مشتمل بر پنج گفتار است که هر گفتار نیز به طور معمول مشتمل بر فصول و بخشهای متعددی است. از گفتار ششم تا دهم در جلد دوم و از گفتار یازدهم تا پانزدهم نیز در جلد سوم آمده است. در جلد اول جغرافیای اردبیل و تاریخچه آن تا زمان مشروطیت بررسی شده است. جلد دوم با گفتاری در رابطه با بررسی تاریخی حوادث و اتفاقات این شهر در زمان پهلوی آغاز شده است. گفتارهای بعد به زبان و مذهب و آداب و رسوم و نیز ابنیه و آثار تاریخی آن اختصاص یفته است. در گفتار آخر نیز نقدهای بزرگان درباره کتاب آورده شده است. در جلد سوم اولین گفتار به تاریخ اردبیل از شهریور 1320 تا انقلاب اسلامی اختصاص دارد. مباحثی مانند اقتصاد، بازرگانی، پزشکب و .... از دیگر مطالب این مجلد است. در بخش فرهنگ و معارف به تعلیم و تربیت قدیم و جدید و چگونگی شکلگیری مدارس جدید و نیز نهادهای فرهنگی ـ هنری پرداخته شده است.