ادبیات معاصر فارسی - به خصوص در حوزه مقاومت و پایداری - تحت تأثیر مناسبتهای جهانی و تغییراتی که در جهانبینی انسان معاصر و انتظار او از هنر به وجود آمده، به سوی کوتاهگویی و کوتاهسرایی گرایش یافته است. کوتاهگویی هر چند ویژگی ذاتی آثار هنری و ادبی است و در ادوار پیشین نیز با شکلهای مختلف خود رواج داشته است، اما در روزگار معاصر شکلها، انگیزهها و تکنیکهای ویژهای یافته، به گونهای که میتوان کوتاهگویی را جریان غالب و شگرد عمده شعر معاصر و شعر دفاع مقدس دانست. کوتاهسرایی در ادبیات فارسی دارای گونههای مختلف و جالب توجه و ویژگیهای منحصر به فردی است که سبب تمایز آن از جریانهای ادبی سایر زبانها از جمله قالبهای ژاپنی میگردد. به علاوه، زمینهها و درونمایههای اختصاص یافته به کوتاهسرایی نیز هر چند که بسیار متنوع است، قابل طبقهبندی در گروههای معدود میباشد که ویژگی عمده این گروهها گذرا و آنی بودن است. لذا میتوان کوتاهسرودهها را به نحوی شعر لحظهها نیز نامید.
سخنان مرد اخلاص و عمل و علم، علی (ع) پس از قرآن کریم پشتوانه فکری بسیاری از نویسندگان و شاعران بوده است. مانند کتب و رسایلی که صاحبان ذوق و شاعران فارسی زبان با به نظم درآوردن مضمون سخنان آن امام همام، ساخته و پرداختهاند. رساله حاضر نیز به جای آن که سخنان حکمت آموز علی (ع) را ترجمه و شرح کند و احیانا مفهوم آن را به گونهای به رشته نظم کشد، آن را با اشعار دلپذیری از حکیم فردوسی و سخنان نغزی از دیگرناموران تالیف و ترکیب کرده است. مولف در جستجویی پیرامون سخنان علی (ع) در متون فارسی به کتاب "مطلوب کل طالب من کلام علی بن ابی طالب" رشیدالدین وطواط رسید از آنرو درصدد تصحیح آن به این شیوه برآمد
این کتاب مجموعه مقالات نجف سرکوهی است که شامل سه بخش به نامهای 1. شعر 2. داستان 3. در برابر روایت انحصاری تاریخ میشود. نویسنده در بخشهایی از این کتاب مقالاتی با عنوان: شعر نیما پس از 28 مرداد؛ سپهری، عارفی غریب در دیار عاشقان؛ فروغی تازه در پنج شعر فرخزاد؛ تکرار، فرمالیسم و بحران شعر فارسی و ... را به رشته تحریر درآورده است.
مولانا وظيفه انتقال بخشهاي مهمي از روايتهاي داستاني خويش را به عهده گفتگوها نهاده است برخي از اين گفتگوها مخاطب خاصي ندارد؛ به بياني ديگر، يکي از قهرمانان داستان يا خود راوي در لحظههاي عاطفي و هيجاني شديد به گفتگو با خود ميپردازد و از اين راه، هم به پيشبرد ماجراهاي داستاني کمک ميکند و هم پرده از محتواي ضمير خودآگاه يا ناخودآگاه خويش بر ميدارد تا خواننده نسبت به آنها اطلاع يابد و بدين طريق، تکگوييهاي مثنوي شکل ميگيرد. تکگويي بر اساس هدف نويسنده، ساختار و شکل زباني خويش به سه نوع، 1. دروني 2. نمايشي و 3. حديث نفس يا خودگويي تقسيم ميشود. گونههاي تکگويي در تبديل زاويه ديد بيروني به دروني نقش بسيار مهمي دارد و غالبا با شيوه اصلي روايت مولانا تناسب کامل دارد که داستانها را با کانون روايت کاملا باز و از زاويه ديد داناي کل آغاز ميکند؛ اما بتدريج زاويه ديد و کانون روايت خود را بسته و محدود ميسازد. اين مقاله که به شيوه سندکاوي تهيه شده و نتايج خود را به شکل تحليلي ـ توصيفي ارايه داده به منظور بررسي گونههاي مختلف تکگويي در مثنوي به نگارش در آمده است.
مقاله حاضر به منظور بررسي مفهوم ولي و ولايت ـ كه يكي از مهمترين عناصر تصوف اسلامي است ـ به شيوه سند كاوي نوشته شده است. در اين گفتار پس از بررسي چشماندازهاي گوناگون درباره ويژگيهاي ولي و ولايت، تاثير فرهنگ شيعي بر مجموعه آثار صوفيه نشان داده شده، سپس انواع ولايت، صفات و شرايط ولي، تعداد اوليا و مراتب ولايت مورد بحث قرار گرفته است. از آنجا كه طريقت حول محور ولي و پير شكل ميگيرد، ميتوان نتيجه گرفت كه به اعتقاد صوفيه و در تحليل نهايي، پير چيزي جز نفس طريق و مسير سالك نيست، از اينرو در پرتو شناخت دقيق پير و ولي، ميتوان بسياري از نكتههاي تصوف اسلامي را تجزيه و تحليل نمود.