کتابخانه مجازی ادبیات

کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...

فرهنگ و تمدن ایران چون خورشیدی تابان پرتو خرد اهورایی خود را در طول هزاره‌های متمادی، از زمانی که دنیا اولین گام‌های خود را در راه زندگی اجتماعی برمی‌داشت و هنوز در تاریکی جهل و بی‌قانونی دست‌وپا می‌زد، سخاوتمندانه بر سراسر جهان گسترانیده است. این کتاب دربردارنده اهمیت و ارزش زبان و ادب فارسی است و شامل این مطالب می‌باشد: ادب و ادبیات، آشنایی با فرهنگ و تمدن ایران، فلسفه ایران باستان و زرتشت، زبان فارسی، فردوسی و شاهنامه، علم و تمدن در ایران باستان، و نقش ایرانیان در بنیان‌گذاری تمدن بزرگ اسلامی.

بررسی معنا و راه دستیابی به آن، همواره از دیدگاه‌هایی مختلف، مورد ‏توجه قرار گرفته و هر‏کس از ‏دید خود، بدان پرداخته است. در دانش زبان‌شناسی نیز جوانب معنایی، از جهاتی گوناگون بررسی شده است. از یک نظر می‌توان معنا را در سه سطح بدین شرح بررسی کرد: معنای کار‏کرد، معنای قاموسی و معنای اجتماعی. در این مقاله، عواملی را تحلیل کرده‌ایم که در دست‌یابی به معنا، نقشی تعیین‌کننده دارند و معنای کار‏کرد نامیده می‌شوند. افراد این مجموعه با‏اینکه وجود مستقل ندارند، به‏‌واسطه نقشی که در سخن ایفا می‌کنند، در دریافت معنا اثر می‌گذارند و این نقش، معنای آنها به شمار می‌رود؛ هر‏چند افراد مجموعه، مانند دیگر واحد‏های زبان، معنایی مستقل نداشته باشند. در این مقاله آوا‏ها، حروف، هجا‏ها، واحد‏های زبر‏زنجیری، قالب‌های صرفی و ساختار‏های نحوی را بررسی کرده‌ایم که هر‏یک به‏ سبب کار‏کرد ویژه خود در کلام، مخاطب را در فهم مقصود گوینده یاری می‌دهند.

مساله جبر و اختيار يكي از جنجالي‌ترين و غامضترين بحث‌هاي كلامي است. اين بحث ريشه تاريخي بسيار قديم دارد و در گفته‌ها و انديشه‌هاي فلاسفه، عرفا، شعرا و ديگران به جلوه‌هاي گوناگون نمود يافته است. مفهوم جبر يكي از مفاهيم كليدي و كاربردي اشعار حافظ شيرازي و ابوالعلا معري است. گروهي آن دو را بر مسلك جبر و گروهي ديگر با تفسير و تاويل ابياتشان آنها را معتقد به اختيار مي‌دانند. اين نوشتار سعي در بررسي اين موضوع و مقايسه تطبيقي اشعار اين دو شاعر نامي، در اين زمينه دارد. گرچه در ترازوي ديدگاه هر دو شاعر در زمينه جبر و اختيار، كفه جبر سنگيني مي‌كند، ولي هاله‌اي از ترديد و آشفتگي بر جهان‌بيني هر دو سايه مي‌گستراند که در بسياري از موارد در نگرش حافظ، به انديشه اختيارانگارانه تصريح دارد، ولي ابوالعلا تنها به برگزيدن روشي ميانه بسنده مي‌کند و بندرت سخن از اختيار مي‌گويد. بنابراين مي‌بينيم که در نگرش خواجه شيراز نوعي معنويت توام با رندي است كه اين امر از جهان‌بيني معري دريافت نمي‌گردد.