قرن ششم یکی از سده‌های بسیار تاثیر‌گذار در تحول و استقلال قالب غزل است. از میان غزل‌سرایان این سده، بیش ازهمه انوری در تغییرات و سیر تطور غزل موثر بوده است. در این پژوهش سعی شده ‌است ضمن معرفی اجمالی جنبه‌های مختلف اهمیت انوری در تحول و سیر غزل فارسی، سیمای معشوق انوری با تأکید بر توصیف اجزای ظاهری آن، بررسی وتحلیل شود؛ بنابراین ابتدا مهم‌ترین و ویژه‌ترین اعضای اندام مورد توجه انوری در تصویر سیمای معشوق، استخراج و در هشت گروه، دسته‌بندی شده‌ است و سپس با مطالعه و بسامد‌یابی واژه‌ها و مفاهیم مرتبط با اعضای مشخص‌ شده، اهمیت، چگونگی کاربرد و جایگاه آنها در تصویر ‌آفرینی انوری از سیمای معشوق، تحلیل شده است. در پایان نیز به صورت اجمالی، ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری معشوق انوری معرفی شده است.

منابع مشابه بیشتر ...

57d103e509b9a.PNG

بررسی تطبیقی مفهوم عرفانی عشق در اندیشه عطار و سهروردی

الهام علی جولا, هنگامه آشوری

نگاه عطّار نیشابوری به مقوله «‌عشق»،‌ نگاهی عارفانه و عقل گریز است. او عقل را در ساحت عشق ناکارآمد می‌شمارد و راه وصول به عشق را گذر از حصار عقل می‌داند؛ اما درمقابل، سهروردی با نگرش فلسفی و اشراقی خویش عشق را فرزند عقل و ملازم آن می‌خواند و رسیدن به حُسن را جز از طریق علم و آگاهی میسّر نمی‌داند. از منظر این دو اندیشمند، عشق در مجموعه هستی سریان دارد و هر موجودی ـ اعمّ از مادّی و غیرمادّی ـ از آن بهره و نصیبی دارد و درحقیقت، عشق رابط وجودی میان موجودات عالم است. از نگاه این دو متفکّر، غایت عشق فنای در معشوق است. مقدّمه عشق، به اعتقاد عطّار، «طلب» و به عقیده سهروردی، «معرفت» و «محبّت» است. در نگاه عرفانی این دو حکیم، بریدن از خویش، مبارزه با نفس و وحدت گرایی، از مهم‌ترین آثار و نتایج عشق است. این نوشتار درصدد یک بررسی تطبیقی در باب عشق از منظر این دو عارف حکیم است.

577844751b6fb.PNG

پیوند «زلف» و «دل» و کارکردهای هنری آن در دیوان حافظ

اکبر صیادکوه, علی رحمانیان

در میان آفرینندگان آثار ادبی، خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی، جایگاه ویژه‌ای دارد. این تمایز و برجستگی در گرو عوامل متعددی است از جمله این‌که حافظ در پدیدآوردن آثارش، شگردهای هنری فراوانی را به‌کاربسته که بسیاری از آنها به رفتار و کارکرد وی با زبان و شیوه واژه‌گزینی و واژه‌چینی او بر روی زنجیره سخن مربوط است. حافظ‌پژوهان بسیاری تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا خود را در جهان ذهن و زبان حافظ وارد کنند؛ اگرچه بسیاری از این تلاش‌ها، به نتایج ارزشمندی دست یافته اما هنوز «ماجرای پایان‌ناپذیر حافظ» در آغاز راه است و هر روز شاهد تلاش‌های پی‌گیر در شرح، تفسیر و گره‌گشایی از منظورهای خواجه شیراز و به ویژه کشف رمز و راز ظرافت‌های کلام وی هستیم و هرکس از زاویه‌ای دیگر به آثار وی می‌نگرد. توانمندی حافظ در فراخوانی و احضار واژگان بر روی زنجیره‌ی گفتار و نیروی تداعی‌گری ذهنی وی، بر کسی پوشیده نیست. در این مقاله برای نشان دادن گوشه‌ای از این توانمندی‌ها، کارکرد و پیوند هنری دو واژه یا اصطلاح «دل» و «زلف» در غزلیات حافظ بررسی شده است. در دیوان حافظ این دو واژه در حدود 78 مرتبه (در واحد بیت) با هم‌ و مرتبط با یک‌دیگر به کار رفته‌اند که در هر بار با تصویر و تعبیری متفاوت روبرو می‌شویم. دراین مقاله این کارکردهای هنری در 22 دسته تقسیم شده‌ که بررسی و تحلیل آنها از اهداف اصلی این مقاله است.

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

5c86824c1d301.png

عاشق مسافر؛ تلخیص و بازنویسی مثنوی گل و نوروز اثر خواجوی کرمانی

خواجوی کرمانی جزء دسته‌ای از شاعران است که غزل‌های آنان در سلسله تحول غزل میان سعدی و حافظ قرار داشته، یعنی آنکه قسمتی از غزل‌هایش مضامین عرفانی و اندرزی و حکمیات را همراه با مضامین عاشقانه و آمیخته با آنها، شامل بوده است. یکی از منظومه‌های برجای‌مانده از خواجوی کرمانی، مثنوی «گل و نوروز» است. این مثنوی داستانی عاشقانه است مربوط به نوروز شاهزاده ایرانی با گل دختر پادشاه روم. خواجو این مثنوی را به پیروی از کتاب خسرو و شیرین نظامی سروده و به جز وزن و ترتیب، بسیاری از ابیات خسرو و شیرین با اندکی تفاوت در این مثنوی آمده است و خواجو نیز به شاگردی نظامی اقرار کرده است. در این کتاب این مثنوی با تلخیص و بازنویسی آورده شده است.

نظم/شعر کلاسیک/گزیده‌ها شعر کلاسیک
کتاب
57ee8e091f0ab.PNG

نگاهي تازه به معني چند بيت از شاهنامه فردوسي (داستان رستم و اسفنديار)

محمدحسین کرمی

اين مقاله به بحث و بررسي شرح و معني چند بيت از داستان رستم و اسفنديار اختصاص دارد. بدين صورت كه نگارنده در آغاز طرح مساله كرده و بيت يا ابياتي كه در معني آنها دشواري و در نتيجه، اختلاف نظر وجود داشته است، نقل كرده و سپس توضيحات و معاني آنها را از كتاب‌هايي كه به وسيله دكتر اسلامي ندوشن، دكتر انوري و دكتر شعار، دكتر رستگار فسايي، دكتر جويني، دكتر شميسا و دكتر نظري و مقيمي نوشته شده نقل كرده است. نويسنده پس از نقل توضيح و معني بيت‌ها از آثار هر كدام از نويسندگان بالا، اشكال يا نقص احتمالي آنها را مطرح كرده و در نهايت معني تازه يا كامل‌تر بيت‌ها را نوشته است.

مشاهیر ادبیات فارسی/فردوسی/پژوهش درباره فردوسی
مقاله