کتابخانه مجازی ادبیات

تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شده‌است. تذکرةالاولیاء کتابی درباره زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان عارفان و مشایخِ تصوف است، و به ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیز صوفیان بزرگ می پردازد.این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هر باب به زندگی یک صوفی پرداخته است و در ابتدای هر باب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای صوفی بیان شده و سپس سخنان و داستان ها درباره صوفی آورده شده است.نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافته‌است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج .

شرح اصطلاحات تصوف، اثر سید صادق گوهرین، در 8 جلد و به زبان فارسی است.نویسنده، مقدمه بسیار مفصلی بر جلد اول کتاب نوشته که در آن درباره تاریخ تصوف و ارتباط آن با اسلام و به‌خصوص شیعه و همچنین فرقه‌های متصوفه و... توضیح می‌دهد. وی انگیزه اولیه نگارش این اثر را تشویق استادش بدیع‌الزمان فروزانفر و دیدن خوابی می‌داند که در آن پیامبر خدا به وی توصیه به این امر کرده است. او درباره طرز تدوین و تنظیم کتاب می‌نویسد: در جمع‌آوری اصطلاحات صوفیان، از قدیم‌ترین آثار موجود این طایفه تا قرن هفتم هجری که زمان زندگانی مولانا و آثار گران‌بهای او از جمله مثنوی معنوی اوست، بسنده کردم و در این جمع‌آوری سعی کردم که پیوسته از پرارزش‌ترین متونی که مورد قبول مشایخ این مسلک است استفاده شود. در شرح اصطلاحات، از کتاب‌های پس از قرن هفتم و همچنین از تفاسیر قرآنی صوفیان و کتب تاریخی و تذکره‌های آنان نیز استفاده شده است. نویسنده ذیل هر اصطلاحی عین عبارتی را که پیشوایان صوفیه در آثارشان آورده‌اند، بدون کم‌وکاست نقل می‌کند. سپس برای درک بیشتر مفاهیم بسیاری از اصطلاحات، ذیل عنوان اقوال مشایخ، گفتار پیشوایان معروف این طایفه را می‌آورد. پس از آن، در حاصل کلام، به شرح و توضیح آنچه در نقل عبارات و کتاب‌ها و اقوال مشایخ آورده شده، می‌پردازد. او سرانجام ذیل عنوان «اما در مثنوی» می‌کوشد با نقل اشعار مثنوی آنچه را که مولانا در بیان هر اصطلاحی آورده است، نقل کند و شروحی بر آن بنویسد.

مولانا وظيفه انتقال بخش‌هاي مهمي از روايت‌هاي داستاني خويش را به عهده گفتگوها نهاده است برخي از اين گفتگوها مخاطب خاصي ندارد؛ به بياني ديگر، يکي از قهرمانان داستان يا خود راوي در لحظه‌هاي عاطفي و هيجاني شديد به گفتگو با خود مي‌پردازد و از اين راه، هم به پيشبرد ماجراهاي داستاني کمک مي‌کند و هم پرده از محتواي ضمير خودآگاه يا ناخودآگاه خويش بر مي‌دارد تا خواننده نسبت به آنها اطلاع يابد و بدين طريق، تک‌گويي‌هاي مثنوي شکل مي‌گيرد. تک‌گويي بر اساس هدف نويسنده، ساختار و شکل زباني خويش به سه نوع، 1. دروني 2. نمايشي و 3. حديث نفس يا خودگويي تقسيم مي‌شود. گونه‌هاي تک‌گويي در تبديل زاويه ديد بيروني به دروني نقش بسيار مهمي دارد و غالبا با شيوه اصلي روايت مولانا تناسب کامل دارد که داستان‌ها را با کانون روايت کاملا باز و از زاويه ديد داناي کل آغاز مي‌کند؛ اما بتدريج زاويه ديد و کانون روايت خود را بسته و محدود مي‌سازد. اين مقاله که به شيوه سندکاوي تهيه شده و نتايج خود را به شکل تحليلي ـ توصيفي ارايه داده به منظور بررسي گونه‌هاي مختلف تک‌گويي در مثنوي به نگارش در آمده است.

سيدحسن حسيني يکي از شاعران بسيار تواناي معاصر است که بخش عمده‌اي از اشعار خود را به توصيف دلاوري‌هاي مردانه فرزندان اين سرزمين در عرصه پايداري و مقاومت اختصاص داده است. بر غالب اين اشعار اصول حاکم بر مکتب رمانتيسم حاکم است؛ اما حسيني در سايه اعتقادات مذهبي، آرمان‌هاي انقلابي و تعهدات اجتماعي خويش، انديشه‌ها و مضامين رمانتيکي را تعالي بخشيده و درونمايه‌هايي بر آنها افزوده است که همگي در خدمت به تصويرکشيدن خون و شرف و نبرد جاودانه حق و باطل مي‌باشند. حسيني رمانتيسمي انتقادي ـ اجتماعي دارد. وي از بسياري از مظاهر زندگي مدرن انتقاد مي‌کند و معتقد است که عشق، انسانيت، پاکي، سادگي و حقيقت زندگي در اين عصر گم شده است. اين مقاله به روش تحليل محتوا به بررسي جلوه‌هاي اين مکتب ادبي در شعر شاعر مي‌پردازد.