امرؤ القيس معروف به ملک الضليل از شعراي يمن و پيشرو شاعران طبقه اول دوره جاهلي است. ديوان اشعار او شامل 25 قصيده و چند قطعه است که مشهورترين قصيده او معلقه اوست که زبانزد خاص و عام است. گروهي از جمله زوزني و خطيب تبريزي آن را شرح کردهاند و با ديگر معلقات چند بار به چاپ رسيده است. امرؤ القيس نخستين کسي است که قصايد را با گريه بر اطلال خيمه گاه معشوق آغاز کرده، نخستين کسي است که با ظرافت از عشق سخن گفته، نخستين کسي است که در اشعار خويش تصاوير بسيار زيبا به کار برده که بعدها مورد تقليد ديگران قرار گرفته، نخستين کسي است که در وصفهاي کوتاه پرمحتوا (تصوير زن، صحنه شکار، وصف اسب و شتر و شب) زبردستي نشان داده است و اين به خاطر مسافرتهاي زياد و معاشرتهاي دايمي اوست که قريحه او خوب پرورش يافته و به همين علت اشعارش مملو و آکنده از معاني تازه شده است. امرؤ القيس از ميان آرايههاي ادبي به تشبيه علاقه خاصي داشته و بيشترين تشبيهات او حسي است و ماده تشبيه را از طبيعت بدوي يا از زندگي نوشخواري و لذتجويي خويش گرفته است. به طور کلي، در شعر جاهلي تشبيه و متعلقات آن نقش بسزايي دارد. تصوير، اصل مهمي از اصول صناعت شاعر جاهلي است که هيچ شعري از اشعار جاهلي خالي از آن نيست. امرؤ القيس در بين شاعران همردهاش، بهترين تشبيه آفرين و معلقه او مملو از تشبيهات نغر است. در واقع او «صاحب فن تشبيه» در عصر جاهلي است و بعد از او تشبيهاتش مورد تقليد شاعران عرب و عجم گشته است.
سید محمود نشاط در مورد موضوع کتاب می گوید: ادات تشبیه در زبان فارسی که اصل آن مربوط به علم بیان و بدیع و شرح آن مرتبط با دستور زبان فارسی است انتخاب نمود و اگرچه ناگریز به ذکر برخی از اشارات و اصطلاحات بیانی گردیده است اما مقصود حقیر جمع آوری و بحث در اقسام ادات تشبیه از لحاظ دستور زبان فارسی است. نکاتی که همچنان در این مقدمه یادآور می گردد: یکی اینکه سعی نمود بامکرر کردن مثال بر طول ملال نیفزاید و در هر مورد به ذکر یک تا پنج شاهد قناعت ورزید و در صورت لزوم امثله و شواهد دیگر را با تعیین صفحه و سطر کتاب ماخذ به حاشیه موکول ساخت. اشعار را غالبا از منوچهری دامغانی چاپ دبیرسیاقی که فی الواقع استاد تشبیه نیز می باشد و تشبیهات وی در نهایت متانت و استواری است برگزید تا مراجعه به شواهد و نظائر موضوع سهل باشد و نیز مثال نثر را به مناسبت وضوح و به منظور اختصار حذف نمود. ادات تشبیه و قیود و پسوندها و غیره را برای سهولت کار مراجعان به طریق الفبائی منظم ساخت و توضیحات و مطالب را با شماره های مستقل مجزا نمود و صفحات و سطور مراجع و ماخذ را ذیل مطالب بیان داشت. از توضیح واضحات و تکرارهای زائد چشم بپوشید و با عبارتی سهل و ساده نگاشت تا درخور استفاده همگان باشد.
هذا الکتاب عرض فیه للأدب فی العصر الجاهلی بألوانه المختلفة الشعر، والنثر، کما عرض عصر صدر الاسلام، والعصر الاموی، والعباسی، والاندلسی، و ذلک الکتاب بالحدیث عن الادب فی عصر الحدیث، بفنونه الادبیه التی جدت فیه، والکتاب فی مجمله تأصیل للصورة الادبیة فی هذه العصور و هو من الکتب القلیلة التی جمعت الحدیث عن العصور الادبیة.
این کتاب با عنوان بدیع (بر بنیاد آثار سعدی) از سه بخش مجزّا تشکیل شده است که عبارتند از: بخش اول؛ شامل بدیع لفظی که در این بخش سی و هفت آرایه بدیعی لفظی آمده است. بخش دوم؛ بدیع معنوی که در این بخش چهل و شش صنایع بدیعی معنوی آمده است. بخش سوم؛ تکمله: با توجه به اینکه بعضی از صنایع بدیعی در آثار سعدی به کار نرفته لذا برای کامل شدن آرایه های بدیعی کتاب چند آرایه بدیعی در بخش سوم با عناوین: تشریح-توجیه (محتمل الضّدّین)-توشیح-حذف-لغز-مادّه تاریخ-و معمّا آمده است.
منوچهری دامغانی از جمله شاعران طراز اول ایران در نیمه اول قرن پنجم هجری است. او بر ادب عربی و اشعار شاعران عرب و بر احوال و آثار شاعران پارسی احاطه داشت و نیز بر علوم دینی و ادب و طب و نجوم واقف بود. منوچهری به اظهار علم و فضل در شعر، اصرار داشت؛ از این رو نام بسیاری از شاعران پارسی و تازی و اصطلاحات مهجور عربی را استعمال کرده، اما هیچ یک از اینها از جذابیت شعر او نکاسته است. تشبیهات وی بدیع و زیباست و او مبتکر قالب شعری مسمط است. هدف مقاله، این است که با بررسی سه قصیده و ابیاتی چند از دیگر قصاید دیوان منوچهری، تاثیرپذیری او را از معلقه امروالقیس و مضامین و مفاهیم شعری او نشان دهد.