کتابخانه مجازی ادبیات

فی هذا الکتاب ثمانی قضایا تمثل فروع اللغة المختلفة؛ من نحو و صرف و أصوات و دلالة. و فی تناول المؤلف لهذه القضایا حاولت الربط بین ما قاله القدماء و ما قاله اللغوین المحدثون، بغیة تأکید أن ما یسمی بالنحو التقلیدی بنی فی معظمه علی اساس عقلی.

روش زنده‌یاد فقیهی در تدریس دستور زبان فارسی بر این بود که در هر جلسه درس، مبحثی را مورد بررسی قرار می‌داد و پس از اطمینان از اینکه شاگردان درس را دریافتند، خلاصه آن را املاء می‌کرد و شاگردان می‌نوشتند. در نتیجه پس از یک یا دو سال تحصیلی که تدریس یک دوره دستور به طور می‌انجامید، هر یک از دانش‌آموزان جزوه‌ای مشتمل بر اصول مطالبی که خوانده و تجزیه و ترکیب‌ها و دیگر تکالیف را در دست داشتند. این جزوه‌ها با مختصری تصرف و تغییراتی به صورت این کتاب درآمده است.

وجه، يكي از مقوله‌هاي گرامري فعل است كه عموما، در سه معناي اخباري، امري و التزامي، توجه زبان‌شناسان روسي و فارسي را برانگيخته است. ابزارهاي زباني براي بيان اين مفاهيم، در زبان روسي و فارسي متفاوت‌اند. براي بيان وجه التزامي، در هر دو زبان، كه بر قضيه‌اي غير واقعي دلالت دارد، و تنها احتمال وقوع آن در گذشته و يا آينده مي‌رفته و يا مي‌رود، نه تنها فعل، بلكه عوامل زباني متعدد ديگر ‌‌تاثير گذارند. هدف از اين پژوهش، مطالعه و مقايسه ابزار زباني بيان وجه التزامي و بررسي ساختارهاي نحوي است، كه در بيان اين مفهوم، در زبان‌هاي روسي و فارسي كاربري دارند، و نيز يافتن وجوه تفاوت و تشابه زباني آن است. از آنجا كه، براي بيان وجه التزامي، در زبان فارسي، ابزارهاي گرامري بيشتري دخالت دارند، بنا براين، معاني گرامري زمان و شخص در فعل جمله مورد نظر فارسي، دقيقا مشخص است، در صورتي كه، معاني مذكور، در وجه التزامي افعال زبان روسي، به دليل نبود ابزار گرامري لازم، وجود ندارد.

تعریف حروف اضافه مرکب، تعداد و حد‏و‏مرز آنها یکی از موضوع‏هایی است که در زبان فارسی و بین دستور‏نویسان و زبان‏شناسان سنتی و معاصر، بر‏سر آن اختلاف‏نظر وجود دارد. این موضوع به ساختار زبان فارسی و نیز ساختار ویژه خود حروف اضافه مرکب بر‏می‏گردد. از ترکیب برخی حروف اضافه مرکب فارسی می‏توان حروف اضافه ساده را بدون تغییر در معنای آن حذف کرد و برخی دیگر را می‏توان به‏کل، با یک حرف اضافه ساده و دارای همان معنا، در متن جای‏گزین کرد. پایه اصلی حروف اضافه مرکب فارسی، اسم است و این حروف، به‏ندرت از حرف و صفت تشکیل می‏شوند؛ گاه نیز دو حرف اضافه ساده، یک حرف اضافه مرکب را تشکیل می‏دهند. در زبان روسی، حروف اضافه ترکیبی از اسم، قید و فعل مشتق می‏شوند و ویژگی تصریفی این زبان، باعث می‏شود از یک سو، متمم در‏پی حالت‏های دستوری، از حروف اضافه تأثیر پذیرد و از سوی دیگر، گاه حروف اضافه سه‏کلمه‏ای در این زبان پدید آید. در این مقاله کوشیده‏ایم تا ضمن بیان نظر‏ها و تعریف‏های دستور‏نویسان درباره حروف اضافه مرکب، ویژگی‏های ساختاری، معنا‏شناختی و نحوی آنها را بررسی کنیم و در زبان‏های روسی و فارسی، برای مقاصد آموزشی، این حروف را با یکدیگر مقایسه کنیم. بدین منظور، از راه‏های تشخیص حروف اضافۀ مرکب از ترکیبات مشابه آنها هم سخن گفته‏ایم.