داستان گذشتن پهلوان از چند مرحله دشوار و پر خطر براي رسيدن به مقصودي معين، يک بنمايه کهن هندواروپايي است که مضمون يا الگوي هفت/ چند خان ناميده ميشود. مبناي اساطيري ـ آيينيِ اين بنمايه، تشرف/ آشناسازي دلاور نوبرنا و اثبات بلوغ پهلواني اوست. در روايات پهلوانيِ ايران غير از رستم و اسفنديار در شاهنامه، يلاني چون فرامرز، شهريار، هماي، رستم (براي بار دوم)، بهمن، سام، جمشيد و جهان بخش نيز از چند (پنج، شش، هفت و ده) خان ميگذرند. اين مضمون در داستانهاي غير ايراني ـ بويژه اساطير و حماسههاي يوناني ـ هم شواهد متعددي دارد. استفاده از عناصر اساطيري و عجايب المخلوقات افسانهاي در کنار سختيها و بلاياي زمانِ ايجاد و رواج اين داستانها به عنوان موانع و دشواريهاي هر خان، وجود دو يا سه راه در برابر پهلوان، بودن راهنما و همراه براي دلاور در مسير چند خان و قرار گرفتن اژدها در منزل سوم از نکتههاي درخور ذکر روايات ايراني هفت/ چند خان است. وجه اشتراک هفت خان حماسه با هفت وادي سلوک و هفت مرحله مهري عبور از آزمونها و دشوارييهايي براي نشان دادن کمال و دستيابي به هدف يا مقامي والاست و اين هر سه را بايد بازتابهاي جداگانه يک مضمون ديرين ـ بدون تاکيد بر ارتباطي از گونه تاثير و تاثر ميان آنها ـ دانست. نکته ديگر اينکه املاي سنتيِ هفت خان در گذشته ادبي و فرهنگي ايران غالبا هفت «خوان» بوده و محتملا خود فردوسي نيز ترکيب را به همين صورت نوشته است ليکن به دلايلي وجه هفت «خان» درست است و بيرون از متن انتقادي شاهنامه آن را بايد هفت «خان» نوشت.
کتاب آثار قلم اعلی شامل این عناوین است: جواهر الاسرار، هفت وادی، چهار وادی، مثنوی مبارک، قصیده عزّور قائیه که توسط موسسه ملی مطبوعات امری منتشر شده است
کتاب حاضر شامل این پنج بخش با عناوین 1. پهلو از دیدگاه فرهنگ نویسان 2. پهلو در شاهنامه 3. پهلوی در شاهنامه 4. پهلوان در شاهنامه 5. پهلوانی در شاهنامه است . این کتاب در سال 1350 توسط انتشارات کمیته استادان دانشگاه تبریز به چاپ رسیده است
این ضمیمه از آینه میراث دربردارنده دو گفتار درباره ویرایش نهایی چاپ مسکو شاهنامه و ویرایش دوم شاهنامه به اهتمام جلال خالقی مطلق است. این دو گفتار جدیدترین و مبسوطترین نقد و بررسیهایی است که تاکنون از این دو ویرایش صورت گرفته است. شاهنامه معروف به چاپ مسکو یکی از مشهورترین تصحیحات حماسه ملی ایران است که نخستین بار در فاصلۀ سالهای 1963 ـ 1971 م. در نه مجلد منتشر شد. گفتار دوم این ضمیمه اختصاص یافته است به شاهنامۀ تصحیح دکتر جلالی مطلق در سال 1393. این تصحیح انتقادیترین متن حماسه ملی ایران است که پس از پایان انتشار دوره هشتجلدی آن، مصحح محترم با استفاده از نسخههای نویافته، تجربیات و یافتههای جدید خویش و پیشنهادهای دیگران، ویرایش دوم آن را طی چند سال آماده و چاپ کردهاند.
ببر بیان در مقام نام رزم جامه اَبَر پهلوان ملی ایران زمین شاهنامه فرزانه طوس یکی از موضوعات یا به سخنی بهتر یکی از رازگونههای این نامه نامور فرهنگ و ادب ایرانی است که به دلیل ویژگیهای خاص و پیچیدگی معنایی نامش، روایات، گفتارها و پژوهشهای بسیار را مختص خویش کرده است. نخستین جایی که پس از شاهنامه به گزارش ببریان پرداخته، لغت فُرس اسدی طوسی است که میگوید: «پوشیدنیی است از سلب جنگیان کیان داشتندی و گفتندی جبرئیل آورده از بهشت». پس از وی تا روزگار ما در فرهنگها و مقالات گوناگون، مطالب بسیار دیگر در آن باب گفته شده است ولی بیشینه این توضیحات و تحقیقات به گونه فرعی از شاهنامه بهره جستهاند و بنیاد روایات و نظریات آنها بر منابع جنبی استوار است. حال آن که شاهنامه در مقام متنی با اصالت اساطیری و حماسی و نخستین جای کاربرد ترکیب «ببر بیان»، بهترین و اصیلترین منبع بررسی موضوع است و مآخذ دیگر، تنها شواهد توضیحدهنده و استوارکننده کلیات موجود در شاهنامه هستند. بر همین پایه اساس این رویکرد دیگربار شاهنامه است که ژرفنگری در آن کوتاهترین، جامعترین و مستندترین مطالب را درباره چیستی و چگونگی ببر بیان آشکار میکند.