کتابخانه مجازی ادبیات

سلیم نیساری در مقدمه کتاب در مورد دلیل گردآوری این مطالب می گوید: وقتی که چاپ کتاب "درس انشای فارسی" را آغاز می کردم به فکرم رسید که دفتری از بهترین نوشته های دانش آموزان کشور نیز تهیه و منتشر کنم. برای اینکه مقایسه ای بین نوشته ها به عمل آید و در ضمن تنوعی هم بین آنها موجود باشد و ذوق و سلیقه و طرز فکر هر دانش آموز نیز معلوم گردد عنوان "در برابر...؟" انتخاب گردید و به اطلاع دبیران محترم انشاء رسید تا نوشتن این موضوع را به دانش آموزان خود تکلیف بدهند و بهتریم نوشته ها را برای چاپ ارسال فرمایند.

نثر در لغت به معنی پراکندن است و در عرف ادیبان به معنی عام کلمه سخنی است که به بند وزن و قافیه نیاید مانند سخنانی که مردم در گفتگو های عادی خود به کار می برند و با آن کتاب و نامه می نویسند. این گونه سخن در صورتی ارزش هنری دارد که از سطح معمولی و عامیانه بالاتر و دارای فصاحت و بلاغت باشد. پس نثر به معنی خاص (نثری که ارزش ادبی و هنری دارد)سخنی سنجیده و زیبا و غیرمنظوم است. نثر یا ساده است و در آن صنعتی دیده نمی شود و یا به صنایع بدیعی آراسته است. در صورت اول نثر را مرسل و در صورت دوم مصنوع می گویند. در ادبیات امروز نثر هر قدر ساده و شیرین و زیبا باشد ارزش هنری بیشتری دارد. نثرهای ادبی سنگین و عالی ادبیات فارسی در گذشته گلستان سعدی و کلیله و دمنه و نظایر آنها بوده است و امروز گرچه ما نمونه ای عالی مانند گذشته نداریم ولی در میان استادات و نویسندگان هستند کسانیکه نثر ساده و زیبا دارند...

مندرجات این کتاب در سه بخش گردآوری شده است: بخش نخستین به ذکر قواعد درست خواندن و درست نوشتن بعضی کلمات و پاره‌ای فوائد دستوری و رسم‌الخط فارسی و شناختن غالب غلط‌های مشهور و .... اختصاص یافته است و نیز ذکر برخی لغت‌ها که به غلط رایج گردیده یا فصیح نیست با نقل نمونه‌ها و شواهد عدیده. در بخش دوم از آئین نگارش و فن ترجمه سخن به میان آمده و مبنای آن نیز بر دو قسم نهاده شده است؛ در قسم اول مجملی از طریق نویسندگی و شرایط آن و نکاتی که باید هنگام نوشتن رعایت کرد، شرح داده شده و در قسم دوم شمه‌ای ترجمه و سیر اجمالی و انواع آن و شرایط لازم برای یک ترجمه خوب سخن گفته شده است. بخش سوم مشتمل است بر مقالاتی متضمن نکته‌ها و فوائد ادبی و برخی مسائل دیگر که دانش‌پژوهان و دوستان ادب را به کار می‌آید.

مفسر و نام تفسیر و تاریخ تصنیف این کتاب شناخته و معلوم نیست و در هیچ‌یک از صفحات کتاب نامی از آنها دیده نمی‌شود. ولی از تفسیر زاهد که در اوایل قرن ششم هجری نوشته شده و ظاهرا از تفاسیر معتبر شیعی است، رنگ و تأثیری بسزا پذیرفته و گه‌گاه بعض عبارات و اشارات و نکته‌ها و روایات آن را در کتاب خود آورده است. نسخه ظاهراً منحصربه‌فرد است و به سال 877 هـ.ق نوشته شده، گویا در بندر «خیوال» که بنا به نقل مؤلف حدود العالم شهرکی بوده است در ماوراءالنهر، با کشت و برز و اسبان خوب. این کتاب مجموعه‌ای است از اطلاعات گوناگون که میان پیشینیان رواج داشته و ضمن تفسیر آیات با رعایت مناسب بیان شده است و نکته‌های ظریف درباره مسائل مختلف و مطالب متنوع و نوادر اخبار از حدیث، فقه، اصول، کلام، علم الرجال و ..... و ترکبیات فارسی و اصطلاحات گمشده مهجور و متروک و رموز دقیق علمی و .... . این تفسیر با وجود ناقص بودن، از ذخائر ادبی زبان پارسی است و آن را یکی از کتب معتبر تفسیر باید به شمار آورد. بنیاد طرح مطالب در این کتاب بر اساس سؤال و جواب نهاده شده است.